Kɔrɛ - Fàkan

Kɔ̀rɛ

Dugu yɔrɔfɔli

Kɔ̀ɔrɛ ye dugudennin ye Mali tlebin-yanfan fɛ. A bɛ Kayi marabolo 'kɔnɔ. Kita y'a ka kolomi ye a ni min cɛ jànya bɛ bam 12 Bɔ nink'a Kɛ Kita Ouest galoda 'kɔnɔ. Kɔfɛba y'a ka galotigi-dugu ye a ni min cɛ ye bam 2 ɲɔgɔn ye. Kɔkɔfata y'a kafoda kubedugu ye a ni min cɛ ye bam 60 ye.
Kɔ̀rɛ ni kɔrɔn 'cɛ, dugu min bɛ yen o ye Harahe ye, bam 3 ɲɔgɔn. Dugu ni tlebin 'cɛ, i bɛ bam 7 Taama ka Dòn Banharala. Duri ye dugu ye fana ye min bɛ bam 3 la Kɔ̀rɛ ni kɛɲɛka 'cɛ. Dugu ni worodugu 'cɛ sa, bam 2 bòli b'i 'bolo yann'i ka Se Kɔhɛ ma.

Dugu tɔgɔko

Kɔ̀rɛ tɔgɔ Sɔrɔla...

Dugu dugutigiya

Kɔ̀rɛ bɛ Mara dugutigi fɛ. Mɔgɔ min bɛ Kɔ̀rɛ 'kùn na bì (2015) o tɔgɔ ye ko Madi Keyta. Dugutigiya min bɛ yen o ye laadala-dugutigi ye. 'Kìn Bɔ 'kìn na tɛ yen dugutigiko la. Dugu cɛw la kɔrɔ mana Kɛ kìn min na o tìgi bɛ Kɛ dugutigi ye. U ka dugutigiya bɛ Nà kɔrɔya-kunda sa nka damanako wɛrɛ b'a sɔrɔli la. O damanako ye fàya de ye. Fàya ni denya bɛ 'ba la a dugu 'kɔnɔ halibi. Ni wolo cogoya ye mɔgɔ min Blà denya walima fàya bolo kan, i ka kow fana bɛ Bɔ u da fɛ n'o dalilu ye. O la, Kɔ̀rɛ dugutigi bɛ Woloma fàw la kɔrɔman 'tu la. O b'a Jira ko den dɔ bɛ Se ka Sɔrɔ dugu 'kɔnɔ yen min ka kɔrɔ ni fàbolo mɔgɔ kofɔlen ye. Nka cogo si la, o den in tɛ dugu tìgiya Kɛ bari denbolo mɔgɔ tɛ Sìgi dugu 'kùn na.
Ni dugutigi Sìgira dugu 'kùn na kaban, fosi wɛrɛ t'a Bɔ yen ni sàya tɛ. Dugutigi sàlen 'kɔ, sàn kelen bɛ Blà sani dugutigi kura ka Sìgi.
Kɔ̀rɛ tu tigɛbaa tùn ye donso ye. A tìgi Wulila ka Bɔ Hɔrɔngo ka Nà Kɔ̀rɛ Sìgi. Dugu sìgili ni bì cɛ tɛ Tɛmɛ sàn 100 ni dɔɔnin kan fɔlɔ. Nka u bɛnbaw Bɔra Kurukɔtɔ fɔlɔ ka Nà Hɔrɔngo.
Kɔ̀rɛ dugutigi kɔrɔ dɔw ye Fàjala Keyta, Usmann Keyta....

Dugu bònya

Kɔ̀rɛ dugu kɛnɛ fɛnsɛ bɛ Taa bam 1 kɛrɛnaani kɔnɔ bònya la. Kìn 2 bɛ dugu kɔ kɛlen bɛ ka minnu dànfara. Kìn kelen tɔgɔ ye ko Kɔ̀rɛndin ninka tɔ kelen tɔgɔ Kɛ ko Kɔ̀rɛba. Kɔ̀rɛ dugumɔgɔ hakɛ bɛ mɔgɔ 1200 Bɔ. Kabini dugu Sìgira, a ma Wuli ka Taa sìgiyɔrɔ kura la fɔlɔ. O b'a Jira ko tomon kɔrɔ tɛ dugu 'bolo.

Dugu siyako

Kɔ̀rɛka bɛɛ ye maninka ye, a bɛ Fɔ maninka sugu minnu ma ko maninka finw. Jamu minnu bɛ dugu la olu ye Keyta, Konatɛ ani Nomɔgɔ ye. Mandenkanw bolofara min bɛ Fɔ yen o ye maninkakan ye.

Dugu baarako

Sɛnɛ yiriwalen dòn Kɔ̀rɛ ka Sago baara tɔw kan. Yenkaw ka sɛnɛfɛnw ye ɲɔ, kàba, kɔɔri, tiga, bɛnɛ, woso, ʃɔ, zɛrɛ, malo, je, bàra ani dà ye.
Ni sɛnɛ Bɔra yen, baganmara fana fanga ka bòn Kɔ̀rɛ dugu 'kɔnɔ. Bagan minnu bɛ yenkaw 'bolo mara la olu ye misi, bà, saga, wùlu, jakuma, sonsan ani fàli ye.
Kamanmafɛnw marali la, ʃɛw bɛ yen, kamiw, tonkɔnɔw ani jɛnɛntubanninw.
Laadalamɔni bɛ Kɛ kɔ̀rɛka ka baara la. Kɔ min b'u fɛ yen u bɛ mɔni Kɛ o 'kɔnɔ ni jɔ ye. U ka mɔnikɛ-minɛn wɛrɛw ye doolen, segi ani sanke ye.
Kɔ̀rɛka bɛ jago Kɛ k'i ka mago musaka misɛnninw Dakala. Butigiw bɛ yen. Mɔgɔ dɔw ka bɛ tajifeere Kɛ, dɔw bɛ baganfeere Kɛ, dow ta ye sɛnɛfɛnw jagoli ye.
Bololabaara minnu bɛ Kɔ̀rɛ olu ye jiriʃi, sudelli, masɔnya ani motodla ye. Donsoya bɛ Kɔ̀rɛ. U ka donsoba dow yɛrɛ bɛ bolodon Kɛ.

Dugu yiriwaliko

Fɛn damadɔw bɛ Kɔ̀rɛ dugu 'kɔnɔ minnu bɛ a ka yiriwa taacogo Jira 'mɔgɔ la. Hali ni worobinɛ t'u fɛ yeen fɔlɔ, pɔnpekɔlɔn bɛ yen, jabaranin, kalalimansin, kɔɔrisugu, moto, mɔbili. Kɛnɛya siratigɛ la, muso-jiginso bɛ yen.
Kɔ̀rɛ ni baɲuman-kɛtɔn minnu bolo bɛ ɲɔgɔn 'bolo olu ye Plan ye. Plan ka dɛmɛ ye lakalanni ni saniya kɔkɔrɔdonni ye dugu 'kɔnɔ.

Dugu kàlanko

Kàlan minnu bɛ Kɔ̀rɛ olu la giriman dɔ ye lakɔlikalan ye. Yen lakɔlikalan Dabɔra 2008 sàn. Jamana ta dòn. A b'a da Minɛ sàn fɔlɔ ka Taa sàn kɔnɔntɔnnan na.
Blonkɔnɔ-kalan fana fanga ka bòn dugu la. O dabɔ ni silamɛya nàli bɛ ɲɔgɔn na dugu 'kɔnɔ. Siginikalan min bɛ Weele ko C.E.D o bɛ yen. O Dabɔra 2004 sàn na. O kàlan ye sanwɔɔrɔ-kalan ye.
Siginikalan min bɛ Kɛ balikuw 'kùn n'a bɛ Fɔ a ma ko balikukalan o bɛ Kɔ̀rɛ kabi 1997 sàn waatiw la. O kàlanso kelen jɔlen bɛ dugu la yen kàlanw bɛ Kɛ min 'kɔnɔ.
Denmara-yɔrɔ kelen Dayɛlɛnna yen Plan mɔgow fɛ.

Dugu batoko

Diinɛko siratigɛ la, Kɔ̀rɛ ye silamɛdugu ye. Silamɛdiinɛ kelen pe ye yen diinɛ ye. Misiri 2 bɛ yen. Mɔgɔ min Nàna ni silamɛya ye dugu 'kɔnɔ o tɔgɔ ye ko Mahamadu Nomɔgɔ.
Laadalabato tɛ Kɛ forobaya la yen blen. Fɔlɔ, dugu ka bato fànba tùn ye kɔmɔ ye. U tùn bɛ kɔmɔko Kɛ.
Kɔ̀rɛka tɛnɛ ye................. Yen dugu dasiri ye...............

Dugu ɲɛnajɛko

Kɔ̀rɛ ɲɛnajɛlakow ye seliw ye, yɛrɛmahɔrɔnya, denkundi ani furu nɔfɛgintanw ye i n'a fɔ kɔɲɔ. Fɔliminɛn minnu b'u 'bolo olu fànba ye jenbe ni gita ani jidunun ye.
Farikolo-ɲɛnajɛ min fannga ka bòn Kɔ̀rɛ o ye ntolatan ye. O 'sèn kɔrɔ, denmisɛnw ka ɲɛnajɛfɛn kɔrɔ dɔw bɛ yen i n'a fɔ bɛlɛta, ʃikɔlɔci ani lɛbɛlɛbɛ, o min bɛ Kɛ samiɲɛdonda fɛ.

Dugu kungoko

Kɔ̀rɛ kungo la, kɔ 2 ni dàla 1 ani fàla 2 ye jiboli-yɔrɔw ye. Yenkaw ka mɔniw bɛ Kɛ o jisigi-yɔrɔ ninnu na. U bɛ ntɛbɛn, manɔgɔ, zara, nàna ani kɔnkɔn Mɔ u 'kɔnɔ. Ka Fàra o jikɔnɔ-fɛnw kan, kaana ni kooro, sira kwaama ani tawu bɛ Sɔrɔ yen jiw la.
Kɔ̀rɛ kungo labɔlen dòn jiri kunba fana na i ko jala, sanan, genun, dingɛ, gele, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, nkaban ntomi, tàli ani dugura.
Kungosogo minnu yeli ka telin yen olu ye warablen ni minɛn ye. Sa kùnbaw fana bɛ yen i n'a fo miniɲan, dànkalan ani ntomisa. Kɔnɔ kunba minnu yeli ka telin olu ye duga kelen-kelen, kungo kami, tentannin ani wɔlɔ.
Kungoda dɔw bɛ Kɔ̀rɛ ko Kaba la, Kɔnkɔn la, Kɛɲɛ kan, lɛnkɛhɛtɔ. U b'olu Kɛ ka u yɔrɔw dànfara Di ɲɔgɔn ma.

Dugu kaburudoko

Kaburudo?

Kaburudo 2 bɛ Kɔ̀rɛ. Komin a kìnw ka jàn ɲɔgɔn na, kìn fla bɛɛ n'i ka kaburudo dòn. A kaburudow bɛ dugu ni tlebin 'cɛ.

Dugu waatiko

Waati bɛ Yɛlɛma ɲɔgɔn 'kɔ sàn 'kɔnɔ ni samiɲɛ ni tlema ye. Furancɛnin dɔ bɛ Weele ko kawulɛ samiɲɛbɔda ni tlemadonda 'cɛ.
Waati kalaya siratigɛ la, fonɛnɛ ni funteni waati bɛ Fɔ ɲɔgɔn 'kɔ. Funteni yɛlɛnnen sannadan tɛ Tɛmɛ hakɛ 35° kan. Nɛnɛ fana dugumadan tɛ hakɛ 16° Sago.