FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 16nan

Làbɛn 3 : Bàngudɔn : Tlè n’a màntonw kisa.
Dakun : Jikuruntolanin n’a kùnkanfaamuyaw (Neptune et ses littératures scientifiques)

1.    ‘Sègin kɛli mànton yelenw tɛrɛmɛni kan fo kà Se jikuruntolanin ma

2.    Mànton 8 : Jikuruntolanin (Neptune)
2.1           Jikuruntolanin kofɔli (Présentation de Neptune)
-        Jikuruntolanin Ye tlè mànton 8nan ye dɔ wɛrɛ ma Ye min kɔ fɛ màntoya la ;
-        Jikuruntolanin bɛ Da jikuruntoladankan kan ;
-        Sannakolo min bɛ Da a kan, o Ye ntòlanin ye min Sènbɔra tlè màntoya la 2006 sàn ;
-        ‘Bɔ Kɛr’a kàla ma ko jikuruntolanin Bɛ yèn jàtetɔn dàliluw fɛ fɔlɔ sàni bolo ka Da a kìsɛ kan sannadɔnna Zohann Gal fɛ 1846 sàn na ;
-        An ye jikuruntolanin Kɛ a tɔgɔ ye bamanankan na bàri a Ye jikurumantonw bɛɛ la dɔgɔmannin ye ;
-        Fùrancɛ bamɛtrɛ miliyari 4,5 ɲɔgɔn Bɛ jikuruntolanin ni tlè ‘cɛ ;
-        Jikuruntolanin tɔgɔlakalow yelen bɛ 8 Bɔ bì-bi in na, a fitinin n’a kùnbaba bɛɛ ;
-        A kalow sɛrɛ : Tritɔn, Prote, Nereyid, Nayiyad, Talasa, Dɛspina, Galateya ani Larisa.
 


2.2           Jikuruntolanin bàrisogoko (Structure de Neptune)
-        Jikuruntolanin Ye fɔlɔkɔmanton sabanan ye min yankan bònya tɛ jikuruntoladankan ta Bɔ kosɛbɛ;
-        A kòorikɔnɔ bònya Ye bam 49 000 ye a cɛcijala yɔrɔ la ;
-        Jikuruntolanin yankan ka bòn ni dùgukolo ta ye fo shɛn 72 ;
-        Jikuruntolanin forokofiɲɛ labɔlen dòn jilan na (80%), tlèlan na (15%) ;
-        Tòlifɔlɔkɔ mùrumuruninw B’a la fana minnu b’a ɲɛ ka bagaya  jù la ;
-        Fùntenihakɛ jàteya min Bɛ jikuruntolanin kan o hakɛ bɛ Jìgin fo kà Se nɛnɛ hakɛ jaasilen -220 ma a forokofiɲɛ ‘kɔnɔ.
-        A ka waati cogoya la, a bɛ Fɔ ko funun-fùnunko jugumanba B’a kan minnu teliya bɛ Se bam 2000 ma waati kelen ‘kɔnɔ a fàn dɔw fɛ.
-        Lamininkɔn 03 ɲɔgɔn ɲὲɛnɛnen dòn jikuruntolanin da fɛ minnu ɲɛ nɔɔrɔ da jìginnen dòn ni jikurunmanton tɔw taw ye.
 
2.3           Jikuruntolanin ka bɔnnɔnako (Mouvement de Neptune)
-        Jikuruntolanin ka tlèlamini kùntaala bɛ Bὲn sàn 165 ma dùgukolo kan ;
-        A ka bɔ̀lɔkanmunu-munu kùntaala Ye waati 16 ɲɔgɔn ye, o min Y’a ka tlè kelen ye ;
-        A munu-munubɔlɔ kèlekulen dòn a kὲrɛ kan kosɛbɛ.


 
2.4            Dodaɲɛkura fɔlenw kùnɲɔgɔnw dili fransɛkan na
1.    Cɛcijala = équateur
2.    Fìri = couche / épaisseur
3.    Forokofiɲɛ = atmosphère
4.    Fɔ̀lɔkɔ = gaz
5.    Fɔ̀lɔkɔmanton = planète gazeuse
6.    Hakɛ jaasilen = moins tel degré
7.    Jikuru = glace
8.    Jikurumanton = planète glacée
9.    Jikuruntoladankan = uranus
10.  Jikuruntolanin = neptune
11.  Jilan = hydrogène
12.  Kòorikɔnɔ = diamètre
13.  Kùntaala = période/durée
14.  Lamininkɔn = anneau
15.  Mànfɛn = élément constitutif
16.  Mànton = satellite
17.  Munu-mununi = rotation
18. Sannakolo = planète
19. Tlèlan = hélium
20.  Tòlifɔlɔkɔ = méthane
 
Sunkofɔlan
Microsoft Encarta Collection, 2009, Neptune (astronomie).
Microsoft Encarta Junior, 2009, Neptune,
Solar system scope, Application android téléchargée de playstore, https://play.google.com/store/apps/details?id=air.com.eu.inove.sss2,  

Blàdon : 2023-10-10     Yɛlɛmako laban : 2023-10-14


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015