FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 21nan

Sannadɔn: Jàmanaw dòn-donni kɛnɛfɛtaa la

1. Irisila ye kɛnɛfɛtaa da Yὲlɛn jyɛnmɔgɔ ye
Bololamanton Sputnik 1 blàli kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ Irisila fɛ 1957 ;
Sputnik 1 ye dùgukolo laminiko 1 Kɛ waati 1 ni tla ‘kɔnɔ ;
Sputnik 2 blàra kà Taa 1957 sàn nowanburukalo la ni nimafɛn fɔlɔ-fɔlɔnin ye kɛnɛ ‘kɔnɔ ;
Nimafɛn fɔlɔ-fɔlɔnin min Blàra Sputnik 2 ‘kɔnɔ kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ o Kɛra wùlu dɔ ye min tɔgɔ tùn ye ko Layika ;
Yuri Gagarina Kɛra adamaden fɔlɔ ye jyɛn ‘kɔnɔ kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ 1961 sàn awirilikalo 12 ;
Sannabontonw Blàra ‘sèn kan Irisila fɛ k’a da Mìnɛ 1971 sàn na fo ka Se 2001 sàn ma ;
- Saliyut ni Mir Kɛra o sannabontonw ye sàni selekenaani jὲmata ka Blà ‘sèn kan 2000 sàn kɔnɔnaw la ko ISS;
 
2. Etazunikaw y’u Sèndon kɛnɛfɛtaa la
Etazuni ye Explorer 1 (Kɛnɛ wàabɔden 1) Blà kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ 1958 sàn zanwuyekalo tlè 31 ;
O sàn kelen zuluyekalo tlè 29, u ye NASA sìgi ‘sèn kan kɛnɛfɛtaa dàbaliw tìgɛli la ;
U ye Itlɛr ka fὲɛrɛdɔnna, Nfὲrnɛr Fɔnn Brawuna Bɔ kàso la k’o Blà a dàbalitigɛlaw ka kulu la bàri ale tùn ye kɛnɛfɛtaa ɲɛtigɛli baara dɔw Kɛ Alemaɲi ‘tɔgɔ la jyɛnkɛlɛ shὲn 2nan ‘sèn fɛ ;
Alann Shepard Kɛra mɔ̀gɔ flànan ye jyɛn bɛɛ min Taara kɛnɛ ‘kɔnɔ Etazuni ‘tɔgɔ la 1961 sàn Mɛkalo la, Irisiw ka Yuri Gagarina bɔlen ‘kɔ yèn ;
Neyil Amustrɔng Kɛra jyɛn mɔ̀gɔ fɔlɔ ye min y’i sèn Jɔ̀ kalo bɔ̀gɔ kan Apolo ciyaw sèn fɛ 1969 sàn zuluyekalo tlè 21 don ;
Apolo ciyaw ‘sababu la, mɔ̀gɔ 12 ɲɔ̀gɔn Sera kà kalo Lasɔrɔ kà Bɔ 1969 sàn na kà T’a Blà 1972 sàn na ;
Skaylab sannabonton Làbɛnna Eatzunikaw fɛ k’a da Mìnɛ 1971 sàn na fo ka Se 2001 sàn ma sàni selekenaani tɔgɔlasannabonton kà Labɛn ko ISS 2000 sàn waatiw la.

3. Shiniwaw Fàrala kɛnɛfɛtaajamanaw kan
Irisila ni Etazuni kɔ fɛ, Shinn Dònna kɛnɛfɛtaalaw blàli la kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ 2003 sàn na ;
Shiniwajamana ka kɛnɛfɛtaala blàlen fɔlɔ-fɔlɔnin kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ o Kɛra Yang Liwɛ ye 2003 sàn ɔtɔburukalo tlè 15 ;
Sannabonton Shɛnzu 5nan ‘kɔnɔ, Yang Liwɛ (sàn 38) ye dùgukolo laminiko 14 Kɛ sàni a ka Sègin kà Jìgin dùgu ma.
 
4. Erɔp y’i Labὲn kɛnɛfɛtaa ‘kan ma
Erɔp ka ESA y’i Sèndon kɛnɛfɛtaa la 1979 sàn desanburukalo tlè 24 n’a ka Ariyann 1 bùgubugumali ye kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ ;
Erɔp kɔ̀ni m’a dànmanataali Kɛ kɛnɛ ‘kɔnɔ fɔlɔ ni mɔ̀gɔ ye.
A ka kɛnɛfɛtaa mɔ̀gɔma bɛɛ Kɛra kà Taa ISS la minnu ma Kɛ a kelen ‘tɔgɔ la.

5. Ɛndujamana y’i Sèndon kɛnɛfɛtaa la
- Kabini 2014 sàn, Ɛndujamana Sera kà bololamanton dɔ Blà a taasira ‘kɔnɔ dùgukoloblen da fɛ ;
2023 sàn utikalo tlè 24, Ɛndujamana ka Shandrayaan 3nan ciya ye Prajann yὲrɛmalan Fìli kà Taa kalo kan ;
A bɛ làbɛn na ka kɛnɛfɛtaa mɔ̀gɔma dɔ Bùgubuguma kà Taa kɛnɛ ‘kɔnɔ yànni 2025 ‘cɛ.
 
6. Dodaɲɛ kura fɔlenw kùnɲɔgɔnw dili fransɛkan na
Ciya = mission
fὲɛrɛdɔnna = ingénieur
dalikɛnɛ = univers
jyɛnkɛlɛ = guerre mondiale
kɛnɛfɛtaa = exploration spatiale
sannabonton = station spatiale
sannadɔn = astronomie
wàabɔden = explorer (explorateur)
yὲrɛmalan = robot
 
Sunkofɔlan
Accueil, International,  Comment l'Inde est en train de s'affirmer comme une grande puissance spatiale, https://www.europe1.fr/international/comment-linde-est-en-train-de-se-positionner-comme-une-grande-puissance-spatiale-4201813, (2023 10 21)
International, l’inde réussit son premier vol d’essai dans l’espace, https://www.noovo.info/nouvelle/linde-reussit-son-premier-vol-dessai-dans-lespace.html, (2023 10 21)
Microsoft Encarta Collection, 2009, Espace, exploration de l’ : propulsion.
Microsoft Encarta Junior, 2009, l’exploration de l’espace.
Sciences pour tous, Ce que la conquête spatiale a apporté à notre quotidien, https://www.sciencespourtous.org/actu/ce-que-la-conquete-spatiale-a-apporte-a-notre-quotidien/ (2023 10 21)

Blàdon : 2023-12-09     Yɛlɛmako laban : 2023-12-09


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015