Bàɲa

Dugu yɔrɔfɔli

Bàɲa ye Mali dugu ncinin dɔ ye min bɛ Sɔrɔ Sikaso marabolo ani Kucala kolomi la. A bɛ galoda min na o ye Sinsinna ta ye nink'a kafoda Kɛ Kucala ye fana. A ni Kucala cɛ bɛ Bɛn bam 15 ma ka Taa kɔrɔn fɛ. Bàɲa bɛ Sɔrɔ dugu misɛnnin wɛrɛ minnu ni ɲɔgɔn 'cɛ o dɔw ye Naposela, Ngbukan ani Karangaso ye.

Dugu tɔgɔko

Bàɲa ye 'dugu ye tɔgɔflako tɛ min na. Bàɲa de bɛ Fɔ a ma hali 'kan wɛrɛw la.

Dugu dugutigiya

Kabini lawale la, Bàɲa ma Kɛ ‘màsakɛ-dugu ye, nka a tùn bɛ màsakɛ-dugu dɔ fɛ min bɛ Weele ko Karangaso. An bɛ ‘bì min na, dugu bɛ Mara faama-dugutigi de fɛ.

Dugu bònya

Bàɲa bɛɛ bɛ Bɛn kìn naani ma. O kìn naani ye Bakan, Duguɲugɔ, Kablakan, ani Numukin ye. A dugu mɔgɔw bɛ 804 ɲɔgɔn Bɔ. A sìgikɛnɛ tɛ bɛrɛ Bɔ. Bàɲa ma Deli ka sìgiyɔrɔ-yɛlɛma Kɛ.

Dugu siyako

Bàɲa sìgibaaw ye miɲankaw ye. Siya wɛrɛ tɛ yen ka Fàra olu kan. Jamu minnu bɛ Bàɲa olu ye Danbɛlɛ, Tarawele, ani Kelemaw ye. Bàɲakaw fɛ yen, mamara ni bamanankan de bɛ Fɔ, nka u ka mamarafɔ de fanga ka bòn.

Dugu baarako

Bàɲa ka baaraw la fànba ye sɛnɛ ye. O sɛnɛfɛnw na, u bɛ saɲɔ, keninke, kàba, kɔɔri, tiga, tiganinkuru, ani ʃɔ de Sɛnɛ kosɛbɛ. Nakɔlabaaraw bɛ Kɛ yen. U ka nakɔw 'kɔnɔ, u bɛ nakɔjiri dɔw Sɛnɛ i n'a fɔ mangoro, lenburu ani manje. Nafɛn wɛrɛw bɛ Sɛnɛ yen nakɔw 'kɔnɔ i n'a fɔ tubabunkɔyɔ, tamati, fòronto ani ʃù.

Sɛnɛ tɛmɛnen 'kɔ, numuya bɛ Kɛ yen fana. U bɛ Dàbadlaw, kòlonbɔw, zubɔw, bɔgɔdaga-dlaw, ɲìntindlaw ani segeredlaw Kɛ.
Bàɲakaw ka bagan marata fànba ye misiw, fàliw, sagaw, bàw, ani wùluw ye. U bɛ kamamanfɛn minnu Mara olu ye ∫ɛw, kamiw, ani tonkɔnɔw ye.
Laadalamɔni bɛ Kɛ Bàɲa. A mɔnikɛyɔrɔw ye lofige ani lotung ye. U bɛ mɔni Kɛ ni minɛn minnu ye olu ye jɔw ni sɔgɔlanw ye.
Mɔni tɛmɛnen 'kɔ, jago bɛ Kɛ bàɲa, bari u bɛ sɛnɛfɛnw, butigifɛnw ni baganw Jago u musakaw ɲɛnabɔli kama.
Ninnu bɛ tɛmɛnen 'kɔ, bololabaara bɛ Kɛ yen i n'a fɔ jiriʃi, kalali, ani motodlaw. Bàɲakaw bɛ donsoya Kɛ fɔ ka Se donso-bolodon kɛli ma.

Dugu yiriwaliko

Bàɲa dugu yiriwali siratigɛ la, musojigin-so kelen bɛ yen. O tɛmɛnen 'kɔ, fɛn damadɔ fana bɛ Sɔrɔ yen i n'a fɔ ɲɔsimansinw, pɔnpekɔlɔnw, jabaraninw, kɔɔrisuguw, motow ani kalalikɛ-mansinw. Bàɲa ni baɲuman-kεtɔn minnu ye baara Kɛ ka Tɛmɛ ani bì o dɔw ye CMDT ani VISION MONDIALE ye. CMDT ka yiriwa ɲɛsinnen bɛ fɛn minnu ma olu ye kɔɔrisɛnɛ, nɔgɔkow, sanni ni feere ani jurudon ni jurusara ye.VISION MONDIALE ka baara tùn ɲɛsinnen bɛ dugu denmisɛnninw ka kàlanko ni u ka furakɛlikow ma.

Dugu kàlanko

Balikukalan bɛ Kɛ Bàɲa. A Dabɔra 1980 sàn na. Lakɔlikalan Dabɔra yen 2013 sàn na. Foroba-kalanso dòn. Sàn fɔlɔ dɔrɔn kàlan de bε Kε yen.

Dugu batoko.

Bàɲakaw fɛ yen, n'a Bɔra silamɛya la, bato sugu wɛrɛ tɛ yen. Misiri kelen bɛ yen. Mɔgɔ min Nàna ni silamɛya ye o ye Brama Danbɛlɛ ye. A dònni ni sisan cɛ bɛ sàn 55 Bɔ.