Kὲlɛkɛlɛ
Dugu yɔrɔfɔli
Kὲlɛkɛlɛ bɛ Kɔlɔnjɛba kolomi fɛ Mali marabolo 3nan 'kɔnɔ. Kɔlɔnjɛba min ni Kὲlɛkɛlɛ cɛ ye bam 25 ye o y'a ka faamadugu ye mara dakun caman na. Kafoda Fàra galoda kan, Kɔlɔnjɛba kelen in ye Kὲlɛkɛlɛ ta ye olu bɛɛ la.
Kὲlɛkɛlɛ ni kɔrɔn 'cɛ, Tusegela bɛ yen a ni min cɛ bɛ bam 7 Bɔ. A ni tlebin 'cɛ, Fɛnjalan ni Kwɛn bɛ yen. Dugu ni kɔgɔdugu 'cɛ, Ncininna bɛ yen a ni min 'cɛ bɛ bam 10 Bɔ. Sasila ni Saankɔrɔ bɛ a ni worodugu 'cɛ ni bam 8 ɲɔgɔn ye.
Dugu tɔgɔko
Kὲkɛkɛlɛ tɔgɔ Sɔrɔla cogo min na o ma Faranfasi.
Dugu dugutigiya
Kὲlɛkɛlɛ bɛ Mara dugutigi fɛ. Yen dugutigiya ye laada-dugutigiya ye. Dugu cɛ min ka kɔrɔ ni cɛ tɔ bɛɛ ye o de bɛ K'a ye. Fɛn min bɛ dugutigi Bɔ dugutigiya la o ye sàya ye. Ni dugutigi Fatura, dugutigi kura bɛ Sìgi kalo 3 o kɔ fɛ. Dugutigiya tɛ Taa kìn bɛɛ la. A bɛ kìn min 'bolo, Fulala, a b'o ka bolo kan tuma bɛɛ.
Mɔgɔ min ye Kὲlɛkɛlɛ tu Tigɛ o ye Cɛsamu Kɔnɛ ye. Ale tùn ye donso ye. Cɛsamu ye dugu Sìgi nk'a Labanna k'a dugutigiya To kìn wɛrɛ 'bolo, n'o ye Fulala ye. Cɛsamu yɛrɛ tùn bɛ kìn min na o ye Dugutigila ye. A Bɔra dugu min na ka Nà Kὲlɛkɛlɛ Sìgi o ye Gɔnkɔrɔ ye, tigasun jirilama bɛ dugu min na kɔnin.
Mɔgɔ min bɛ dugu 'kùn na bì (2015) o tɔgɔ ye ko Yusuf Kɔnɛ. Dugutigi minnu ye dugu tìgiya Kɛ ka Tɛmɛ o dɔw ye Moriba Kɔnɛ, Ncijugu Kɔnɛ, Zantogo Kɔnɛ, Kurunkɔ Kɔnɛ, Amara Kɔnɛ, Lasina Kɔnɛ, Jinɛmusa Kɔnɛ ani Bakari Kɔnɛ ye.
Jamanatigiko tle la, Kὲlɛkɛlɛ tùn bɛ Tusegela ka mara 'kɔrɔ. Yen fanga ka maradugu dɔ tùn dòn.
Dugu bònya
Kὲlɛkɛlɛ mumɛ ye kìn 6 ye ka buguda 2 fàra olu kan. O kìnw ye Dugutigila, Fulala, Nɛsan, Bɛɛdala, Zanna ani Kwaala ye. Buguda fla min b'a la olu ye Sirakɔrɔ ni Minɔɔbugu ye.
Dugu sìgikɛnɛ bɛ m 3000² Bɔ (kɛrɛnaani kɔnɔ bònya). Dugu ma Deli ka sìgiyɔrɔ-yɛlɛma Kɛ. O la, tomon kɔrɔ tɛ Kὲlɛkɛlɛ 'tɔgɔ la.
Dugu siyako
Bamananw ye kὲlɛkɛlɛkaw ye. Fula minnu bɛ a fulabugudaw la 'kɔ, yenka bɛɛ ye bamanan ye. Jamu minnu bɛ dugu la olu ye Kɔnɛ, Konatɛ, Sidibe ani Sangarɛ. Kan min bɛ Fɔ dugu la o ye bamanankan ye. Yen Kɔnɛw sinankunw ye Tarawele, Danbɛlɛ. Konatɛw sinankunw ye Kulubaliw ye.
Dugu baarako
Kὲlɛkɛlɛkaw bɛ sɛnɛ Sɛbɛkɔrɔ-kɛ. Sɛnɛ yɛrɛ y'u ka baaraw la belebele ye. U ka sɛnɛfɛn fànba ye ɲɔ ye, kàba, kɔɔri, tiga, saɲɔ, ku, woso, tiganinkuru, bananku, bɛnɛ ani je ye.
Nakɔbaara 'sèn bɛ yen baaraw la fana. U ka jiriforow falen bɛ mangorow, manjew, lenburuw, sɔmɔw ani buyagiw la.
Nakɔlafɛn kɛnɛw bɛ Sɔn ye i ko nkɔyɔ, ʃù, foronto, tamati ani tubabunkɔyɔ.
Baganmara fana yiriwalen dòn Kὲlɛkɛlɛ. Misi, bà, saga, fàli, wùlu, jakuma, olu bɛɛ dɔ bɛ yen mɔgɔw ka bagan marataw la.
Kamanmafɛn sugu man ca Kὲlɛkɛlɛ. N'a Bɔra ʃɛ ni kami ani tonkɔnɔ na, sokɔnɔ-kɔnɔ wɛrɛ yeli ka gɛlɛn.
Mɔni bɛ Kὲlɛkɛlɛ. U bɛ mɔni Kɛ jidingɛ minnu na olu ye dàla, mɔrɔn, kɔ, ba, fàla ani lɛ ye. U ka mɔnikɛ-minɛnw ye ʃu ye, sansaranin, kala, jɔ, nkàla dànandenma, sɔgɔlan colo.
Jago misɛnnin ye Kὲlɛkɛlɛ jago la fànba ye. Butigifeere, sɛnɛfɛn-feere, taji, baganw ani fìnifeere bɛɛ bɛ Kɛ dugu la. Dugu ye lɔgɔdugu ye min sugudon ye sibirri ye.
Bololabaara dɔw bɛ dugu la i n'a fɔ jiriʃi, gonkanda, motodla, nɛgɛsodla, rajodla ani kalali. Numuw bɛ dàbadla ninnu Kɛ.
Donsow bɛ Kὲlɛkɛlɛ. Donsoba minnu bɛ yen olu yɛrɛ bɛ bolodon Kɛ.
Dugu yiriwaliko
Fɛn minnu bɛ yiriwali Jira dugu 'kɔnɔ o dɔw bɛ Kὲlɛkɛlɛ. O fɛnw na, ɲɔʃimansin, kɔlɔn ŋana, worobinɛ, jabaranin, kɔɔrisugu, kalalimansin, moto, kɛnɛyaso, jibanbe, sɛnɛkɛ-mansin ani tele. Baɲumankɛ-tɔn dɔw n'u ka yiriwalisiraw bɛ dugu la. CMDT bɛ yen ni kɔɔri ni feere-sɛnɛfɛnw baara kɔkɔrɔdonni ye. Save the Children fana ye bolodali caman Kɛ ka Tɛmɛ, kɛnɛyako ni ɲɛtaa kan. ADAC Nàna ni sìgida yiriwali bolodali dɔw ye fana.
Dugu kàlanko
Kàlan sugu caman bɛ Kὲlɛkɛlɛ. Lakɔlikalan ni madarasa ani balikukalan bɛɛ bɛ yen. Yenkaw ka lakɔlikalan Dabɔra 1981 sàn na. Jamana ka kàlanso dòn min b'a tà sàn 1lɔ la ka Taa sàn 9 la. Madarasa min bɛ yen o ye dugu ta dòn. O Dabɔra 1990 kɔnɔnaw na. O kàlan kùntaala ye ka Bɔ sàn 1lɔ la ka Taa Blà sàn 9nan na. Balikukalan dabɔ Kɛra 1980 sàn kɔnɔna na. Lakɔlikalan de Dabɔra yen kàlan tɔw 'ɲɛ. O de la, o fanga ka bòn ka Sago tɔw kan.
Dugu batoko
Silamɛya dɔrɔn ye Kὲlɛkɛlɛ diinɛ ye. Misiri 4 bɛ yen ka Fàra jumamisiri 2 kan. Silamɛya dònbaa tɔgɔ ye ko Siriki Kɔnɛ. A Dònna kìn min na fɔlɔ o ye Zanna faladala ye.
Laadalabatow la, kɔmɔ tùn ye yen bato ye min tùn bɛ bato kɔmɔbon na. Kɔnɔkow fana tùn bɛ Kɛ kɔnɔbon na.
Kὲlɛkɛlɛ dugu-dasiri ye miniɲan de ye. Yenkaw tnɛ ye jàba sɛnɛni ye. Dugu tnɛ y'o ye minkɛ, i tɛ' jabaforo Ye fàn si fɛ yen. U bɛ Se ka jàba Dùn nka a sɛnɛni de ye dugu ka fɛn kɔnnen ye.
Dugu ɲɛnajɛko
Dunun sugu dɔ bɛ Weele kὲlɛkɛlɛkaw fɛ ko didadi. Ale y'u ka fɔliminɛn lakodɔnnenba ye. Nkɔnin fana bɛ yen, kamalennkɔnin Fàra donsonkɔnin kan. Fɔliminɛn wɛrɛ minnu bɛ yen olu bɛ Ye musow ka fɔliw 'sèn fɛ ka Caya i n'a fɔ ya, jidunun, gita ani jenbe.
Fɔli ninnu bɛ Fɔ ɲɛnajɛlako minnu na o fànba ye kɔɲɔ, bolokoli, seliw ani yɛrɛmahɔrɔnya gintanw.
Dugu kungoko
Kὲlɛkɛlɛ kungo tlalen dòn fàn 2 ye ko Sasilakungo ni Bakungo. Jisigi-yɔrɔw, kungosogow, jiri kunbaw kɛlen bɛ ka yɔrɔ Labɔ.
Jiboli-yɔrɔ minnu bɛ dugu kungo la olu ye kɔ, dàla, ba, fàla. Lɛ bɛ 2 ɲɔgɔn Bɔ. Jɛgɛ sugu caman bɛ Minɛ o jimayɔrɔw 'kɔnɔ i n'a fɔ saalen, korodonti, manɔgɔ, zara, npɔliyɔ, kɔnkɔn, ntɛbɛn, wùlujɛgɛ, ntigin, sàjɛgɛ (nankɛɲɛ), nseku, nàna, talaka ani wondon. U bɛ jilafɛn wɛrɛ Sɔrɔ u 'kɔnɔ i ko tawu, sira kwaama ani Mali.
Jiribaw bɛ Kὲlɛkɛlɛ kungo la. Jala, banan, sanan, genun, dingɛ, gele, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, ʃɔ, nkaba, npeku, ntege, ɲama, wɔlɔ, kolokolo ani dun.
Kungofɛnw fana bɛ yen kungo la. Donsow bɛ To ka sinɛnin, minɛn, nkolonin, bàla ani warablen Fàga sɔn. Saw bɛ yen i n'a fɔ miniɲan, dànkalan ani ntomisa. Kɔnɔ kunba minnu bɛ Ye yen olu ye kungo kami, wɔlɔ, tentannin, bunun, pere ani tonkanjɔ (sa kɔnɔ).
Dugu kaburudoko
Kaburudo min bɛ Kɛlɛkɛlɛ o bɛ sàba Bɔ. Kaburudo kelen bɛ yen min ye dugu forobata ye. Soden min ka banni mana o Sɔrɔ dugu 'kɔnɔ yen, kaburudo dɔ fana bɛ yen o fure suguw dònyɔrɔko kama. O bɛWeele ko soden-kaburudo. Sabanan min bɛ dugu kaburudow la o bɛ kìn kelen ka bolo kan ko Zannakin. Yen mɔgɔw bɛ To k'u ka ʃù dɔw Dòn yen. Kaburudo fɛn o fɛn bɛ Kὲlɛkɛlɛ, a bɛɛ bɛ dugu ni tlebin 'cɛ.
Dugu waatiko
Kὲlɛkɛlɛ, samiɲɛ ni tlema bɛ Fɔ ɲɔgɔn 'kɔ sàn 'kɔnɔ. Samiɲɛ banwaati ni tlema cɛ ye furancɛnin ye min bɛ Weele ko kawulɛ.
Waati kalaya siratigɛ la, fonɛnɛ bɛ Fàlen funteni na. Fonɛnɛ fɛ, nɛnɛ dugumadan ye 20 hakɛ ye. Jiriw bulu bɛ Bɔn. Funteni fɛ, funteni sannadan bɛ 39 hakɛ Sɔrɔ. Jiriw bɛ nuguli Dabɔ o 'kɔnɔ ka Taa. Funteni yɛlɛnkalo la, fɛnɲɛnamanin dɔ bɛ Kasi kungo 'kɔnɔ ko Tle ba. A nɔrɔlennin bɛ Kɛ jiribolow la tlegan fɛ.
Dugu kabakoma-yɔrɔko
Kὲlɛkɛlɛ kabakoma-yɔrɔ bɛ dànsigi-yɔrɔ dama-dama Bɔ. Mɔgɔw bɛ T'u ɲɛ Da minnu kan o dɔw ye Tu ye, Jinkɔnɔ (bàmaw bɛ tu min na), Tinɛkɛtintintin, o min y'u ka dugu dasiri-miniɲan baguyɔrɔ ye, Nsiraba ani Satintin. O flɛlimayɔrɔ ninnu na, Nsiraba min ye dugutaamaseere ye ani bamaw sanga wulilen dòn ni tɔw ye.
Blàdon : 2016-01-20 Yɛlɛmako laban : 2016-10-25
