Ngbukan

Dugu yɔrɔfɔli

Ngbukan ye Mali dugu ncinin dɔ ye. A bɛ Sikaso marabolo ani Kucala kolomi fɛ. A bɛ galoda min na o ye Sinsinna ye nink'a kafoda Kɛ Kucala ye fana. A ni Kucala cɛ bɛ Bɛn bam 18 ma ka Taa kɔrɔn fɛ. N'i b'a fɛ ka Taa Ngbukan, i bɛ Bɔ Kucala k'i Kùnda Naposela kan. O min bɛ Kucala ni kɔrɔn 'cɛ ni bam 15 ye. N'i Bɔra yen, i bɛ Sɔrɔ k'i Kùnda Ngbukan kan. Ngbukan bɛ Sɔrɔ dugumisɛnnin wɛrɛ minnu ni ɲɔgɔn 'cɛ o dɔw ye Naposela, Bàɲa ani Karangaso ye.

Dugu tɔgɔko

Dugu tɔgɔ Dara a tutigɛbaa de la. A tɔgɔ tùn ye "Ngbuu" ye. O sababu kosɔn, "Kan" min kɔrɔ ye "So" ye Bamanankan na, o ni Ngbuu Dorogora ka Kɛ "Ngbukan" ye. O bɛ ngbuu ka so Fɔ kɔrɔko siratigɛ la. Nka tɔgɔ flanan min b'a la, n'o ye Ngorosonin ye, o Sɔrɔla kanflafɔ de fɛ. Bari a dugu in na, Mamara ni Bamanankan de bɛ Fɔ . O de la a bɛ Fɔ a ma bamanankan na ko Ngorosonin.

Dugu dugutigiya

Kabini lawale la, Ngbukan ma Kɛ Masakɛdugu ye. Nka a Marala masakɛdugu dɔ fɛ n'o bɛ weele ko Karangaso. An bɛ bì min na, dugu in bɛ Mara laadala-dugutigi ni faama-dugutigi fla bɛɛ fɛ. Nka laadala-dugutiya in tɛ Bɔ ka yaala 'kìn ni 'kìn 'cɛ. A bɛɛ bɛ 'kìn kelen ka bolo kan nink'a nàcogo Kɛ kɔrɔyakunda ye. Faama-dugutigiya min bɛ u fɛ yen o kɔni bɛ Yaala wa fana, o bɛ Nà sugandili-kunda. Ngbukan Sìgira mɔgɔ min fɛ o tɔgɔ tùn ye ko Ngbuu. Ale ka baara tùn ye donsoya de ye. A Bɔra Ngbandere.

Dugu bònya

Ngbukan dugu bɛɛ bɛ Bɛn kìn fla ma. N'olu ye Sigiʃɔso ani Kangbɔ ye. A dugu mɔgɔw bɛ Taa 1100 ɲɔgɔn na. A sìgikɛnɛ man bòn kosɛbɛ. Ngbukan ma Deli ka 'sìgiyɔrɔ-yɛlɛma Kɛ.

Dugu siyako

Ngbukan sìgibaaw ye miɲankaw ye. Siya wɛrɛ tɛ yen ka Fàra u kan. A dugu in jamu dàn ye Danbɛlɛ ni Konatɛ ye. Ngbukan, mamara ni bamanankan de Fɔ. Kan min bɛ Fɔ u fla la kosɛbɛ o ye mamara ye.

Dugu baarako

Ngbukan ka baaraw la fànba ye sɛnɛ ye. O sɛnɛfɛnw na, u bɛ saɲɔ, keninke, kàba, kɔɔri, tiga, tiganinkuru, soza ani ʃɔ de Sɛnɛ kosɛbɛ. Nakɔlabaaraw bɛ Kɛ yen. U ka nakɔw 'kɔnɔ, u bɛ nakɔjiriw dɔw Sɛnɛ i n'a Fɔ mangoro, lenburu ani manje. Nafɛnw bɛ Sɛnɛ yen nakɔw 'kɔnɔ fana i n'a Fɔ tubabunkɔyɔ, tamati, fòronto ani ʃù. Sɛnɛ tɛmɛnen 'kɔ, numuya bɛ Kɛ yen fana. Numucɛw bɛ dàbadlaw, kòlonbɔw, ani waarobɔw Kɛ. Numumusow ka kɛta Bìnna ka Dɔgɔya dɔɔnin. Baganmara bɛ Kɛ yen kosɛbɛ. U ka bagan marata fànba ye misiw, fàliw, sagaw, bàw, wùluw ani lὲw ye. U ka kamamanfɛn marataw ye ʃɛw, kamiw, tonkɔnɔw ani jɛnɛkɔnɔw ye. Jago bɛ Kɛ yen bari, u bɛ sɛnɛfɛnw, butigifɛnw ni baganw Jago u ka mago misɛnninw kama. Ninnu bɛ tɛmɛnen 'kɔ, bololabaara wɛrɛw bɛ Kɛ i n'a Fɔ geseda, kalali, ani motodlaw. Donsoya bɛ Kɛ yen wa donso-bolodon bɛ Kɛ. Sugu bɛ Ngbukan wa a jɔdon ye Araba ye.

Dugu yiriwaliko

Ngbukan ka yiriwa siratigɛ la, musojiginso kelen bɛ yen. O tɛmɛnen 'kɔ, fɛn damadɔ fana bɛ Sɔrɔ yen i n'a Fɔ ɲɔsinmansinw, pɔnpekɔlɔnw, jabaraninw, kɔɔrisuguw, motow, kalalikɛ-mansinw, ɲɔfolon-mansinw, nɛgɛsow ani fàliwotorow. Ngbukan ni baɲuman-kεtɔn minnu ye baara Kɛ ka Tɛmɛ ani ka Nà Se bì ma o dɔ ye CMDT ye. O ka yiriwa ɲɛsinnen bɛ fɛn minnu ma o ye kɔɔrisɛnɛ, nɔgɔkow, sannifeere ani jurudon ye. Waati ni waati, a bɛ bolodaliw Kɛ ninka dugudenw Kàlan o dakun kofɔlen ninnu na walasa olu ka Se u yɛrɛ 'kɔrɔ. Dugu ni DRSPR fana Delila ka jɛɲɔgɔnya Kɛ ka Tɛmɛ. O ka yiriwa tùn ɲɛsinnen dòn dugumɔgɔw kàlanni ma baganmara ni fòrow ni sɛnɛ kɛcogo ɲuman na. MPGRM tùn ye DRSPR 'bolofara ye min ka baara tùn ɲɛsinnen bɛ o fɛn kelen ninnu ma. AMDD ka yiriwa tùn ɲɛsinnen dòn fòrokɔnɔnaw labɛnni ni sùmanʃi-ɲumanko kàlanw kɛli ma dugumɔgɔw kùn na. USAID ka baara tùn ɲɛsinnen dòn sɛnɛko ma, kɛrɛnkɛrɛnnenya la, saɲɔ ni keninke sɛnɛcogo ɲuman ɲɛfɔliw dugudenw ye.

Dugu kàlanko

Balikukalan bɛ Kɛ Ngbukan. O Dabɔra 1979 sàn na. Yenkaw ka lakɔlikalan Dabɔra 2000 sàn na. O ye foroba-kalanso ye. U ka kàlanso ye sànwɔɔrɔ-kalanso dɔ ye.

Dugu batoko.

Ngbukan yen, laadalabatow ni bìtaw bɛɛ bɛ yen. Laadala taw la, kɔrɛ bɛ yen min batoyɔrɔ tɔgɔ ye ko kɔrɛto. O kelen bɛ yen. Dagɔrɔ bɛ yen min batoyɔrɔ bɛ Weele ko dagɔrɔto ye. O kelen bɛ yen. Nangɔ fla bɛ yen minnu batoyɔrɔ tɔgɔ ye Nangɔto ye. Kla fla bɛ yen minnu batoyɔrɔbɛ Weele ko Klagbaa. Kɔnɔ batoyɔrɔ tɔgɔ ye ko kɔnɔso n'o batoyɔrɔ kelen bɛ yen. ʃikan kelen bɛ yen. O batoyɔrɔ tɔgɔ ye ʃikan ye.

U ka bìbatow ye silamɛya ni kerecɛnya ye. Silamɛya batoso, misiri, kelen bɛ yen. Mɔgɔ min Nàna ni silamɛya ye o ye Bàba Danbɛlɛ ye. A Dònna n'a ye 1962 sàn. Kerecɛnya batoso, eglizi, kelen bɛ yen. Mɔgɔ min Nàna n'o ye o tùn bɛ Weele ko Filip.

Dugu ɲεnajεko

Лɛnajɛlako minnu bɛ Ngbukan olu ye seliw, sɔnniw, sangaw ani kɔɲɔw ye. A ɲɛnajɛw la, fɔlifɛn minnu bɛ Fɔ olu ye bala, dunun, bàra, jenbe, cacaara, dununba, nkɔnin ani ntaman.
A fɔlifɛn ninnu bɛ Fɔ u ka bamanan-sangaw na fana.