Jankola

Dugu yɔrɔfɔli

Jankola ye Kayi marabolo dugu dɔ ye. A ka galotigidugu ye "Fuɲa" ye. Jankola bɛ kita kolomi fɛ. A n'o cɛ jànya ye bam 25 ye, a ni fuɲa ta ye 7 ye, a ni kayi ta 430. Kita de ye duguba ye Jankola ni min ka surun. Dugu misɛnnin minnu b'a Lamini olu ye Kodokonin, Jankola, Kita, Fuɲa biriko ani Bada. Nka ninnu ʃi n'a 'cɛ tɛ Tɛmɛ bam 6 kàn.

Dugu tɔgɔko

Kùnnafoni kɛrɛnkɛnnen ma Sɔrɔ Jankola tɔgɔ sɔrɔ cogoko la.

Dugu marabaako

Laadala-dugutigiya de bɛ yenkaw fɛ yen. U ka o dugutigiya in na, dugutisigi bɛ Nà sugandilikunda. A ko bɛɛ fana tolen Bɛ kìn kelen ni jàmu kelen ka bolo de kàn. Fɛn wɛrɛ tԑ yen dugutigi Bɔ a ka dugutigiya la n'a Bɔra saya, ko kolon-kɛ, ani kùnkolocyɛn la. Nkà ni dugutigi miniji dɔgɔyara u bɛ kalo kelen Kɛ ka sɔrɔ ka kura Sìgi a nɔ na. Yen tu tigɛbaa tùn ye donso ye. Màa min bɛ Jankola kùn na bì, o ye Madu Jalo ye. Nk'a Fɔra minnu 'kɔ olu ye: Koli Jalo, Kajabala Jalo, Male Jalo, Seku Jalo ani Dibi Jalo.

Dugu bònya

jankola dugu mɔgɔw tɛ Tɛmɛ 662. A sìgikɛnɛ bònya bɛ bam 10 Bɔ kɛnɛ naani 'kɔnɔ.

Dugu siyako

Fulaw ni Miɲankaw de bɛ jankola yen. Yen jàmuw ye: Jalo, Tarawele, Kantɛ, Jakite, Kayita, Kamate ani Bɛrte ye. Sinankunya bɛ yen jàmu dɔw ni ɲɔgɔn 'cɛ. 'gɛlɛya ba tɛ yenkaw 'cɛ furuko siratigɛ la. Bamanankan ni Miɲankakan de bɛ Fɔ yen. Nka min bɛ Fɔ 'fòrobaya la o ye bamanankan ye.

Dugu baarako

Jankolakaw ka baarawla fànba ye sɛnɛ ye. O siratigɛ la, u bɛ keninke, saɲɔn, sàba, tiga, tiganinkuru, ɲimikala, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, bɛnɛ, dà, kɔɔri, mangoro, lenburu, buyakgi, sɔmɔ, ntɔmɔnɔ, fòronto, jaba, tamati, nkɔyɔ, gan, nanaye ani melɔn Sɛnɛ. Sɛnɛ tɛmɛnɛn 'kɔ u bɛ baganmara fana Kɛ. Yen bagan màrata dɔw ye: Bà, misi, saga, fàli, wùlu, jakuma, ʃɛ, kami, tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin ye. Jɛgɛmara fana bɛ Kɛ yen. Yen laadala mɔnikɛyɔrɔw ye: kɔninfara ni surundunin ye. U ka mɔnikɛminɛw ye jɔ, masaka ani doolen ye. Laadalata kɔ fɛ jɛgɛmarayɔrɔ kelen fana b'u fɛ yen, o bònya ye mɛtɛrɛ 12/4 ye. Jago siratigɛ la yenkaw bɛ sɛnɛfɛn-feerew ni baganfeere ani bololafɛndlata-feere (daba, mifyɛn, daga ani faɲan). O bɛɛ tɛmɛnen 'kɔ donsoya fana bɛ sɛbɛkɔrɔ Kɛ yen.

Dugu fɛɛrɛko

Jankolakaw ka kungosogo fàalifɛɛrɛ ye: Marifa, waraminɛ-nɛgɛ, nkalaɲɛ, fɛlɛbɔ, basaminɛ-nɛgɛ ani wosen. Nkà U bɛ manabɛlɛ, ntɛnfɛrɛ, wɔlɔjuru, dingɛ tigɛli ka wɔlɔfan Blà o la buturu ani bafe. U bɛ misiden Dabɔ ncɔlɔ ye. U b'u ka misi murutilenw Minɛ ni jonbori walima a Nɛgɛni ni dumunifɛn ye walima k'a bagan masina Koron ka Dòn yɔrɔnin dɔ la.

Dugu yiriwaliko

Лɔʃimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin, kɔlɔn ŋana, moto, sɛnɛkɛ-mansin, sènfɛjuru, arajo ani moto ye yenkaw ka ko kura nàlenw ye. Baɲumankɛtɔn dɔ ye kɔlɔnba dɔw Sen yen o kɔ fɛ CMDT fana bɛ yen. U ka ɲɛtaa ɲɛsinnen bɛ ji ɲuman sɔrɔko ni sannifeereko ma.

Dugu kàlanko

Kàlanko yiriwalen tɛ jankolakaw fɛ yen an bɛ bì min na.

Dugu batoko

Silamɛya de bɛ jankolakaw fɛ yen. Misiri kelen b'u fɛ yen. Yen silamɛya dònbaa ye Jango Jalo ye. O ni bì 'cɛ bɛ sàn 140 ɲɔgɔn Bɔ. Jankola tnɛ ye soɲani ye. Yen dugu dasiri ye siraju dɔ ye.

Dugu ɲεnajεko

Kɔɲɔw ni seliw ni sanyɛlɛmaw ni denkundiw ni tɔnɲɛnajɛw ni sankunbɛnw ani laadalakow ye yenkaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka fɔlifɛnw ye bari ni gita ni buru ni dunun ani fle.

Dugu kungoko

Dàla, kɔ, ba ni jɛ bɛɛ bɛ yen. O Jisigiyɔrɔ yɔrɔ ninnu na, manɔgɔ ni ntɛbɛn ni kaana ni kooro ani jugunin bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen. Jiri suguya caman bɛ Sɔrɔ yen kungo 'kɔnɔ i n'a fɔ jala, sanan, genun, nkaba, npeku, zaban, gele, nsira, bumu, ʃì, nɛrɛ, sebe, toro, ntɔngɛ, ntege/gege, zɛrɛninjɛ, nkalama, sunsun. Kungosogo minnu ka Teli ka Sɔrɔ yen olu ye: Dànkala, nkorongo, kungo-kami, minɛn, nkolonin, warabilen, miniɲan, digon, tentannin, wɔlɔ, baninkɔnɔ ani tonkajɔ ye.Yen kungodaw Flɛ: Dɔgɔfili, sebeninkelen, kaɲakuru, ngoninfara ani bawelenin.