Gɔ̀nkaso

Dugu yɔrɔfɔli
Dugu tɔgɔko
Dugu dugutigiya
Dugu bònya
Dugu siyako
Dugu baarako
Dugu fὲεrεko
Dugu yiriwaliko
Dugu kàlanko
Dugu batoko
Dugu ɲεnajεko
Dugu kungoko
Dugu kaburudoko
Dugu waatiko
Dugu kabakoma-yɔrɔko

Dugu yɔrɔfɔli

Mali marabolo sabanan, n'o ye sikaso ye, o galotigi-dugu dɔ ye Gɔ̀nkaso ye fana. N'a Bɔra sikaso yɛrɛ la duguba wɛrɛ tɛ yen min ka surun Gɔ̀nkaso la. Nka hali a ni o fana 'cɛ tɛ o ʃi surunyaba ye tèn, bari u 'cɛ bamɛtrɛ bɛ Taa 30 la. Nka a ni dugu misɛnnin minnu bɛ dàncɛ Bɔ olu dɔw Flɛ:Jasajan, o n'a 'cɛ ye bam 3 ye ka Taa kɔrɔn fɛ, Nolabugu, o n'a 'cɛ ye bam 12 ye ka Taa tlebin fɛ, Tabarakɔ b'a kɛɲɛka fɛ ni bam 6 ye, worodugu-yanfan fɛ, zanadugu bɛ yen ni bam 5 ye.

Dugu tɔgɔko

Kabini dugu in tu Tigɛra tɔgɔ wɛrɛ ma D'a la ni Gɔ̀nkaso tɛ. A tɔgɔ in Sɔrɔla yɔrɔ tu tigɛbaa de fɛ. O tɔgɔ tùn ye "Kɔnka" ye, numu tùn y'a ye. A Bɔra wasolo de. O waatiw la u tùn b'a yɔrɔ in Weele ko "kɔnka ka so". O fɔcogo kelen in de Yɛlɛmana ka Kɛ "Gɔ̀nkaso" ye bì bì in na.

Dugu dugutigiya

Gɔ̀nkaso Kɛra jamanatigi-dugu ye ka Tɛmɛ lawale la. Mali dugumara fɔlɔ min bɛ bɛ yen n'o ye dugutigiya ye o b'u fɛ ye. Dugutigiya suguya fla de bɛ Gɔ̀nkaso, laadala-dugutigiya ani faama-dugutigiya, wa hali dugukolo-tigiw fana bɛ yen, o min ni dugutigiya fana tɛ ɲɔgɔn 'ɲɛ 'sira la. Laadala-dugutigiya min b'u fɛ yen, o tolen bɛ kìn kelen pe de ka bolo kan w'a fana a bɛ Nà kɔrɔyakùnda de. Nka u ka faama-dugutigi kɔni bɛ Se ka Bɔ dugu kìn bɛɛ dɔ la. O nàcogo ni dɔ in ta kɔni tɛ kelen ye bari sugandili de bɛ Kɛ k'o Sìgi. Ni Gɔ̀nkaso laadala-dugutigi Ntanyanna u ka dugutigi-bonda cɛ bɛɛ la kɔrɔbalen bɛ Sìgi o nɔ na ni kalo kelen Tɛmɛna. Gɔ̀nkaso dugutigi kɔrɔ dɔ ye Ŋolo Bɛngali, Cɛmɔgɔ Bɛngali ani Kilenɔ Bɛngali ye. Nka Fatɔgɔma Bɛngali de b'a kùn na an bɛ bì min na.

Dugu bònya

Gɔ̀nkaso tɛ duguba ye. Kìn sàba de b'a 'kɔnɔ: Wuɲami ni Zamana ani Cancumi. Wa Gɔ̀nkaso dugu mɔgɔw tɛ Tɛmɛ màa 2200 ɲɔgɔn kan bì (2016).

Dugu siyako

Gɔ̀nkaso siyaw ye sɛnɛfɔ, fula ani dɔgɔnɔ ye. Nka jeliw ni numuw fana b'u la yen. Yen jàmuw Flɛ: Bɛngali, Baalo, Jabaatɛ, sogodogo, Arama ani Jalo. Yen, sinankunya bɛ fulaw ni numuw 'cɛ a fana bɛ yen sɛnɛfɔw ni miɲankaw ni ganaw 'cɛ. Ntɛ foyi tɛ Gɔ̀nkaso n'a laminidugu ʃi 'cɛ furuko siratigɛ la, jàmuko fana bɛ o cogo kelen na. Kan sàba de bɛ Fɔ Gɔ̀nkaso, sɛnɛfɔkan, bamanankan ani fulakan. Nka nin kan sàba ninnu cɛ la, min bɛ Fɔ kosɛbɛ o ye sɛnɛfɔkan ye.

Dugu baarako

Gɔ̀nkaso ye sɛnɛkɛ-dugu ye. Yenkaw bɛ sɛnɛfɛn caman Sɛnɛ i n'a fɔ keninke, saɲɔn, sàba, malo, tiga, tiganinkuru, ɲimikala, gajaba, ku, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kurubaa, danan, bɛnɛ, dà, kɔɔri ani alikaama. Nafɛnmisɛnnin-sɛnɛyɔrɔw b'u 'bolo. O yɔrɔ ninnu na u bɛ foronto ni tamati ni nkɔyɔ ni salati ni ʃù ni nàblenna ni gan ni kɔnkɔn ni nanaye ni melɔn ni sira Sɛnɛ yen. Gɔ̀nkasokaw bɛ jiribaforow fana Bɔ. U ka jiriba turutaw ye lenburu ni mangoro ni buyagi ni namasa ani sɔmɔ ye. Sɛnɛ tɛmɛnne 'kɔ yen, u bɛ baganmara ni mɔni ni jago ani bololabaara misɛnnin dɔw fana Kɛ. U bɛ bagan minnu Mara yen daba ni kamanmafɛnkunda o dɔw ye bà, misi, saga, fàli, wùlu, jakuma, lɛ, ʃɛ, kami, tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin ye. Yen mɔni ye laadalata ye. A bɛ Kɛ kɔw de 'kɔnɔ. U ka o mɔni bɛ Kɛ ni jɔ ani doolen de ye. I n'a fɔ an y'a Fɔ cogo min na, Jago bɛ Kɛ yen nɔ fana bari u bɛ butigifeerew ni sɛnɛfɛn-feerew ni jiridenfeerew ni baganjagow ani bololafɛndlata-feerew (Ŋunun, segere, cidɛfɛ, sìgilan, sansara, dàba, ani jele) Kɛ. Sugu fana b'u fɛ yen, o jɔdon ye arabadon ye. Nin bɛɛ tɛmɛnen 'kɔ donnsoya fana bɛ Kɛ yen kosɛbɛ wa bolodon bɛ K'a la.

Dugu fὲɛrɛko

Gɔ̀nkasokaw bɛ manabɛlɛ ni wɔ̀lɔjuru ni buturu ani gɛnni de Kɛ ka kɔnɔw Minɛ. Nka marafa de y'u ka kungosogobaw fàalan ye. Yenkaw fana bɛ misiden dabɔ ni ncɔlɔ ye. U bɛ dugukɔnɔ-bagan murutilenw Minɛ ni fɛɛrɛ minnu ye ye jonborifli, koronka-minɛ ani nɛgɛka-minɛ (ni dumunifɛndɔ ye) ye. Finisɔgɔ ni bɔfledla ni gɛnkurunnindla fana bɛ K'u fɛ.

Dugu yiriwaliko

Kokura nàlen damadɔ bɛ Sɔrɔ Gɔ̀nkaso bì i n'a fɔ ɲɔʃimansin, kɔlɔn ŋana, jabaranin, kɔɔrisugu ani moto. Baɲuman-kɛtɔn minnuw ye baara Kɛ Gɔ̀nkaso yiriwa siratigɛ la olu ye "save the children ani gradkom" ye. Save the children ka yiriwa tùn ɲɛsinnen bɛ denmisenninw ka kɛnɛyako n'u ka kàlan de ma.Gradekom ta tùn ɲɛsinnen dòn sɛnɛ ma.

Dugu kàlanko

Kàlan suguya damadɔ bɛ Gɔ̀nkaso i n'a fɔ balikukalan, blonkɔnɔ-kalan, lakɔlikalan, madarasa. Yen lakɔli ye forobata ye. Dugumandakun fàn fɔlɔ ani dugumandakun fàn flanan bɛɛ bɛ yen. U ka madarasa ye duguta ye, dugumandakun fàn fɔlɔ ta dòn. Gɔ̀nkasoka fɔlɔ minnu ye kàlan Kɛ Gɔ̀nkaso n'u ye san Sɔrɔ o dɔ ye Cɛmɔgɔ Bɛngali, duwaɲɛ dòn a ʃì bɛ Taa sàn 54 na.

Dugu batoko

Kerecɛnya ni silamɛya ani laadalabato bɛɛ bɛ Kɛ Gɔ̀nkaso. Màa min Nàna ni yen silamɛya ye o ye Birama Jabaatɛ ye. Misiri fla de b'u fɛ yen, kelen ye jumamisiri ye tɔ kelen ye misiri gansan ye. Eglizi kelen fana bɛ, wa o kerecɛnya Sera yen mɔgɔ min sababuya la, o ye Sibiri Bɛngali ye. Ninnu fla kɔ fɛ, kɔmɔsɔn bɛ Kɛ Gɔ̀nkaso fana, wa o sɔnyɔrɔ 10 de bɛ yen. U ka dugudasiri ye fàli ni bà de ye.

Dugu ɲεnajεko

Gɔ̀nkasokaw ka ɲɛnajɛlakow ye kɔɲɔw ni seliw ni sanyɛlɛmaw ni tɔnɲɛnajɛ ni ntolatan ni soboli ani laadalakow (flaninsarakabɔ, sanga...) ye yen ɲɛnajɛlakow ye. U ka fɔlifɛnw ye buru, fle, bàra, bala ni dunun ani cicara.

Dugu kungoko

Kɔ ni fàla ani jɛ damadɔ bɛ Sɔrɔ Gɔ̀nkaso kungo 'kɔnɔ. Wa nin yɔrɔ kofɔlen ninnu na jilafɛn minnu ka Teli ka Sɔrɔ yen ye jɛgɛ, o suguya ninnu bɛ Sɔrɔ yen fana o ye manɔgɔ ni saalen ani ntɛbɛn ye. Kaanaw ni koorow ani koorokaaraw bɛ Sɔrɔ yen. Jiri suguya caman bɛ Sɔrɔ yen kungo 'kɔnɔ i n'a fɔ jala, banan, sanan, genun, nkaba, npeku, zaban, dingɛ, gele, nsira, bumu, ʃì, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, kòro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama danga sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ ani nten. Yen kungosogow la fànba ye miniɲan, dànkala, ntomisa, nkorongo, duga, kungo-kami, wɔlɔ baninkɔnɔ ani kɔnɔsogonin ye.

Dugu Kaburudoko

Koburudo sàba de bɛ Gɔ̀nkaso. Kùn min Nàna n'o ye, o ye: Gɔ̀nkasokaw fɛ yen denminsɛnin-kuburu b'a dàn na, mɔgɔ kɔrɔbaw ta b'a dàn na jeliw fana ta b'a dàn na. U ka kaburuw bɛ Sɔrɔ kɔrɔnyanfan ni woroduguyanfan fɛ.