FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 45nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Fàrisɛnsɛn mìnɛn

1.    Fàrisɛnsɛn kofɔli

-        Fàrisɛnsɛn Ye fàrikolo jinɔgɔw sɛnsɛnni ye kà Bɔ n’u ye ;
-        O waleya bɛ Kɛ mìnɛn min fɛ fàrikolo la o la fànba Ye kɔmɔkìli ye ;
-        O ni mìnɛn wɛrɛw bɛ Jὲ kà fàrinɔgɔbɔ baara Kɛ ɲɔgɔn fɛ.

2.    Fàrisɛnsɛn mìnɛn fànw

-        Fàrisɛnsɛn mìnɛn fànw bɛ ‘tàli Kɛ nìnnu na : kɔmɔkìliw, kɔmɔkilijuruw ani sugunɛbara ;
-        Kɔmɔkìliw ye 2 ye filejolisira flà kinin n’a numan fɛ disikolo banyɔrɔ dùgumana na ;
-        Ale ye ‘kùru blènmannin 2 ye minnu tɛ Tὲmɛ shìkɔlɔ bònya kan ;
-        A bàra kelen-kelen bɛ falen Dòn kìsɛ-kisɛ miliyɔn kelen ɲɔgɔn na minnu bɛ Weele ko kɔmɔkilikisɛw ;
-        O kɔmɔkilikisɛw ka baara ye fàriji ni jòlilafɛnw susuli ye k’u nɔgɔmayɔrɔw Bɔ u la ;
-        Kɔmɔkilijuru kelen bɛ Bɔ kɔmɔkilibara flà bɛɛ la kà Jìgin kɔkolo kὲrɛ flà fɛ kà Nà sugunɛbara la ;
-        Olu ɲὲci ye nɔgɔmafɛn jilama n’a ɲàgalama nɔɔninen lajiginni ye kà Bɔ kɔmɔkìli la kà Nà sugunɛbara la ;
-        Sugunɛbara bɛ jinɔgɔ Màra dɔɔnin-dɔɔnin fo k’o Fà kà Se sugunɛ gànni ma a tìgi la ;
-        Jinɔgɔ in bɛ Bɔ ɲɛgɛnɛ ye sugunɛbɔsira fɛ n’a Gànna a tìgi la ;
-        Sugunɛ jìginbaliya a yὲrɛ ma kà Bɔ a bàra la o sababu bɛ Bɔ nfɔsɔn na;
-        Nfɔsɔn de bɛ Funu ka sugunɛbɔsira da Nɔrɔ walasa sugunɛ kàna Bɔ a yὲrɛ ma ;
-        Yànni denmisɛnnin ka Se sugunɛdanfɔsɔn in kɛli la kà sugunɛ Mìnɛ, ale sugunɛ bɛ Bɔ a yὲrɛ ma n’a Cayara dɔɔnin dɔrɔn ;
-        O de b’a To denmisɛnw ka dlannaɲɛgɛnɛkɛ ka ca;
-        Cὲ sugunɛbɔsira daminɛ la, lawakuru kɛlen Dòn k’o Lamini.

3.    Bàna minnu bɛ kɔmɔkili Mìnɛ

-        Bàna minnu bɛ kɔmɔkìli mìnɛ olu bɛ Tla flà ye : A dɛsɛlibanaw n’a dègunnibanaw ;
-        Kɔmɔkìli dègunnibanaw dɔw ye : kɔmɔkilisobana (pyélonéphrite), sugunɛsirabana (tululopathie), kɔmɔkilikisɛbana (glomérulopathie), jòlibɔnɲama (hématurie), sɛmɛnanɲama (protéinurie), sugunɛdilanɲama (glycosurie), bɔ̀gɔsimibana (lithiase), kololanɲama (hypercalcémie) ani fàrilaminɛn ;
-        Kɔmɔkilidɛsɛ bɛ Fɔ kà Kɛ suguba 2 ye : kɔmɔkilidɛsɛ gὲlɛman ani a sìginfɛta.

4.    Kɔmɔkililabanaw furakɛli

-        A bànaw bɛ Furakɛ cogoya 3 fɛ: furatafurakɛli, jòlisanuyafurakɛli ani kɔmɔkilifalen ;
-        A furatafurakɛli bɛ Kɛ k’a jòliyɛlɛn n’a jòlidubaliya Furakɛ ;
-        A jòlisanuyafurakɛli bɛ Kɛ ni a bànabaatɔ ladali ye kà mànsinw Dòn a la k’a jòli Kò ;
-        Kɔmɔkilifalen bɛ Ye a furakɛli la ni kɔmɔkilidɛsɛ Juguyara kà Se a dàn na ;
-        Kɔmɔkilifalen ye kɔmɔkìli dɛsɛlen bɔli ye a tìgi la k’a Nɔ̀nabla ni ‘kɔmɔkili wɛrɛ ye min Bɔra ‘mɔ̀gɔ wɛrɛ la ;

5.    Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na

bɔ̀gɔsimibana = lithiase
fàrilaminɛn = calcul
fàrisɛnsɛn mìnɛn = appareil excréteur
filejolisira = aorte/ veine cave
furatafurakɛli = traitement médical
jòlibɔnɲama = hématurie
jòlisanuyafurakɛli = traitement par dialyse
kololanɲama = hypercalcémie
kɔkolo = colonne vertébrale
kɔmɔkìli = rein
kɔmɔkilifalen = transplantation, greffe
kɔmɔkilijuru = uretère
kɔmɔkilikisɛ = nephron
kɔmɔkilikisɛbana = glomérulopathie
kɔmɔkilisobana = pyélonéphrite
lawakuru = prostate
mìnɛn = appareil
nfɔsɔn = sphincter
ɲὲci = fonction, rôle
sɛmɛnanɲama = protéinurie
sɛnsɛnni = épuration, excrétion
sugunɛ = urine
sugunɛbara = vessie
sugunɛbɔsira = urètre
sugunɛdanfɔsɔn = sphincter rénal
sugunɛdilanɲama = glycosurie
sugunɛsirabana = tululopathie

Sunkofɔlan

Ballo, Issiaka, 2022, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine, Bamako, édis.
Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Bordes, Gérard et al., 1980, Grande encyclopédie Atlas de la médecine, Bruxelles, Atlas.
Danbele, Mamadu, Sɔngomo, Sanusi, 2004, Dɔnniyakalan sàn 5nan-6nan, Bamakɔ, Edition Donniya.
Microsoft Encarta Collection, 2009, urinaire, appareil.

Blàdon : 2024-08-23     Yɛlɛmako laban : 2024-08-23


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

 

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2024-08

2024-07

2024-06

2024-05

2024-04

2024-03

2024-02

2024-01

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015