Sàn

Dugu yɔrɔfɔli

Sàn ye Segu marabolo kolomi dɔ ye. Dugu kɔrɔba dòn min kɛli a damana-marabolo ye o kuma Bɛ 'sèn na. A ni Segu dugu cɛ ye bam 210 ye.

Dugu dugutigiya

Sàn tu tigɛbaa ye tarawelelakaw ye minnu ka kìn ye Karantela ye. Sàn ye 'dugu ye min sìgili ni sisan cɛ sàn hakɛ bɛ Dɔn. O bɛ Dɔn u ka laadalako dɔ laada latlenni ʃyɛn hakɛ fɛ. O laadalako o tɛ dɔ wɛrɛ ye u ka Sànkɛmɔ 'kɔ. Komin sàn o sàn u b'u ka Sànkɛ dalaba mɔni Kɛ, u ka 'fɔ la o mɔni in tàko 615nan Kɛra 2015 sàn ta ye kabini dugu sìgili. O la, an bɛ Se k'a Fɔ ko Sàn ye 'dugu ye min tu Tigɛra 1400 sàn waatiw la. N'i ye minɛ Kɛ o dalilu in ma, i b'a Fɔ ko Sàn dugu ʃì Bɛ sàn 617 na ɲinan 2017 sàn.

Dugu bònya

Sàn ye duguba ye wa dugu belebele dòn kà Fàra o kan. A kɔnɔkin bɛ T'i Jɔ fo kìn 11 na. O kìn 11 ninnu tɔgɔ ye Lafiyabugu, Madina, Kayantona, Farakɔrɔ, Bagadaji, Dalan, Misira, Karantela, Dabanin, Sàntoro ni Hamdalay. A kɔnɔjama fana ka ca. Dugu ye 'bɛnkungo ye.

Dugu siyako

Sàn ka bɛnkungoya b'a To a Kɛra 'siyacaman-dugu ye. A sìgibaga ye Tarawelelakaw ye sa, bamananw, nk'a siyako ye sorobaɲaami ye. A cookoyɔrɔ Bɛnna Bɔbɔw ni bamananw ni flaw ani Miɲankaw bilisayɔrɔ ma ɲɔgɔn na minkɛ, o siya ninnu bɛɛ kolonsolen dòn ɲɔgɔn na a 'kɔnɔ. Kan min bɛ 'ten kan kà Sago kan tɔw kan o ye bamanankan ye n'o tɛ bore ni mamara ni fulfulde ninnu bɛɛ bɛ Fɔ Sàn kɔnɔmɔgɔw fɛ.

Dugu ka kolomiya

Sàn ye kolomi ye kabini waati jan. A Bɛ Segu marabolo 'kɔnɔ. Kafoda wolonfla de B'a 'kɔnɔ minnu ye Tɛnɛn, Si, Jeli, Kinparana, Kasorola, Suruntula kà Fàra Sàn yɛrɛ kan. O kafoda ninnu bɛɛ kùnnasigi, kafodatigiw, ka ɲɛmaa ye Kolomitigi ye min Bɛ Sàn kube la.

Galodako ɲɛbɔlen 'kɔ 1997 sànw na, Sàn kolomi ye galoda hakɛ min Sɔrɔ o Bɛnna galoda 25 ma. O galoda 25 ninnu ye Baramandugu, Daa, Jakurunna, Jeli, Jɛgɛna, Fiyɔn, Kaɲɛgɛ, Karaba, Kasorola, Kanfa, Moribala, Ngwa, Лàmana, Лàso, Ntoroso, Wolon, Sàn, Siyadugu, Sɔ̀mɔ, Suruntuna, Si, Tɛnɛn, Tɛnɛnnin, Turakɔlɔnba ani Waki. Kabini galotigiw sìgili la 1999 sàn, nin galoda kofɔlen ninnu bɛɛ ye galotigi sìgiko 'dama-dama Kɛ sa.

Dugu ka kafodaya

Dugu ka galodaya

Mali ye mara cɛmabɔli fὲɛrɛw tigɛli Dabɔ 1997 waatiw la. Nka o ye dugumisɛnnin-galodaw de ko ye n'o tɛ duguba-galodaw tùn Bɛ Mali 'kɔnɔ kà kɔrɔ. O duguba-galodaw minnu tùn Bɛ Mali 'kɔnɔ kà tɛmɛ, o dɔ ye Sàn galoda ye. Sàn ka duguba-galodaya Dabɔra kabi 1958 sàn na kà Mali To sudanya la. A galotigi fɔlɔ Sìgira galotigiya la 1958, min tɛmɛnen 'kɔ mɔgɔ 17 wɛrɛ bɛɛ Sìgira galoda 'kùn na. Galotigi minnu Tɛmɛna ɲɔgɔn 'kɔ kà Na olu n'u waati kɛlen hakɛ ye:

Biyɛ 1958
Zɛngedu 1959
Omar Bore 1959 10 7 - 1961
Yɔrɔ Jalo 1961 03 08 - 1965
Laminn Watara 1965 01 01 - 1966
Mohamɛd Zubɔy 1966 05 05 - 1968
Babu Joni 1968 02 05 - 1969
Yakuba Tarawele 1969 08 18 - 1970
Babu Joni 1970 11 21 - 1975
Salifu Tarawele 1975 06 03 - ?
ʃɛk Ture 1975 11 12 - 1978
Safunɛ Tarawele 1978 05 06 - 1980
Nuhun Morikɛ Tarawele 1980 01 02 - 1991
Zan Fancɛ Male 1991 07 11 - 1993
Isaka Jalo 1993 05 04 - 1997
Isaka Jalo 1997 07 29 - 1998
Amadu Abdulay kojo 1998 07 16 - ?
Sina Umar Tarawele 2009 05 29 - ?

Dugu hakɛ min Bɛ Sàn galoda 'kɔnɔ o ye dugu 6 ye kà Fàra Sàn yɛrɛ n'a kɔnɔkin 11 kan. A duguw tɔgɔ Flɛ: Bugudara, ʃὲɛnso, Bogosònin, Biɲɛnso, Paridala ani Bὲnɛcɛɲi.

Dugu baarako

Suguba kelen de Bɛ yen Sàn. A sugu jɔdon ye ntɛnɛn ye, Sàn dafɛdugu bɛɛ bɛ Nà sugu in na. Yɔrɔ bɛɛ bɛ Fa sugujɔlaw la. Sàn ni yɔrɔ caman tɛ kelen ye , yen laadalakow bɛ mɔgɔw ‘bolo ‘da la i n’a fɔ yen dàla min bɛ Mɔ sàn o sàn n’o gintan bɛ Weele u fɛ ko Sànkɛmɔ. Sugudonya fɛ, sugudenw bɛ Nà sòwotoro la ka caya, sugujɔlaw ka fèerekɛ-minɛnw bɛɛ bɛ Nà o wotorow la. O yɔrɔ bɛ Nà ni sò sèndonkow kofɔli ye Sàn kow la. Sò ye ‘daaba ye min jɔyɔrɔ ka bòn yenka ka baaraw la. Sànkaw fɛ yen, sὲnɛ bɛ Kɛ ni sò ye, dugutagaw bɛ Kɛ n’a ye ani fɛn caman wɛrɛw.

Ntɛnɛn sɔgɔma fɛ sugudenw nàtɔ, i bɛ sòwotoro caman de Ye ɲɔgɔn nɔ kan. U segintɔ fana b’o cogo kelen na wula fɛ kà Taa ‘so. Fɛn caman bɛ Sɔrɔ Sàn sugu ‘kɔnɔ i n’a fɔ ɲɔ, malo, fini, jɛgɛ…

Sànkaw ka ntalen dɔ bɛ yen ko “Màa de bɛ na an ka dugu, anw tɛ taa màa ka dugu, malo bɛ jɛ la, jɛgɛ bɛ ‘Sànkɛ”. Ne fɛ, o ntalen bɛ dunkàfa Kofɔ Sàn.

Dugu ɲɛnajɛko

Sànkaw ka ɲɛnajɛlakonba dɔ ye u ka Sànkɛ dalaba mɔni ye u bɛ min gintan Weele ko Sànkɛmɔ. A dala in mɔni ye laadalakoba ye Sàn n’a lamini ‘bolo. U b’a mɔko kelen laada Sìgi sàn o sàn samiɲɛdonda fɛ. A bɛ Kɛ gintanko dàn ye. 2017 sàn ta Kɛra o Mɛkalo tle 15 don o min tùn y'a kɛli tàko 617nan kabini Sàn dugu Sìgira. Sàn dafɛduguw bɛɛ bɛ Nà. Yanni a waati ka Se, kɔ̀tigiw bɛ kɔ̀ Datugu.

A tɛ Bɛn mɔgɔ si ka kɔ̀ Mɔ fo kɔ̀ mɔdon ka Se. U b’a Fɔ ko kɔ̀ Dònna tɔn na. Sànkɛmɔ fìni bɛ Bɔ makɔrɔbaw ani demisɛnw kan ma bɛɛ bɛ min Sàn. Mɔgɔw bɛ jɔw Sàn kosɛbɛ. Kɔ̀mɔ don ʃu, mɔgɔw bɛ Taa fòli Kɛ dugu dɔ la Tὲrɛkungo. U mana Bɔ yen, u bɛ Taa Parana u bɛ ʃu Kɛ ɲɛnajɛ la yɔrɔ min. Kɔ̀mɔ don sɔgɔma, dugu bɛ Fa dugumɔgɔw la ani mɔgɔ wɛrɛw la. Mɔgɔw bɛ Kɛ ɲɛnajɛ la fàn bɛɛ. Sànkaden minnu Bɛ Sàn ani dugu wɛrɛw la, u caman bɛ Nà. Mɔgɔw bɛ Taa ɲɛnajɛ Kɛ kɔlɔnba ‘da la. U mana Bɔ yen, u bɛ Taa fòli Kɛ dugutigi fɛ yen n’u bɛ dɛgɛ Min yen.

Dugu kungoko

Sàn kungow 'kɔnɔ, dala dɔ Bɛ yen ko Sànkɛ, min ye yen jisigi-yɔrɔ dɔ ye. A Kɛra dugu ka laadala-jisigi-yɔrɔ ye bì. O Sànkɛ in Bɛ Sàn dugu yɛrɛ sìgili sababuya la yɔrɔ in na yen.