Ebola - Fàkan

Kunnafoni ka ɲɛsin kɛnɛya baarakɛlaw ma, minnu bɛka Ebola kɛlɛ

K’a ɲini ka Ebola sidɔn. A kunkankumaw bɛ se yɔrɔ la ka sɔrɔ bana yɛrɛ ma se o yɔrɔ la. Kɛnɛya baarakɛlaw de bɛ se ka hakilisigi kumaw fɔ mɔgɔw ye o kibaruyaw kan. Ni mɔgɔw ye yɛrɛtangafɛɛrɛ dɔw sigi sen kan minnu bɛ dɔ bɔ bana in jɛnsɛnni na, o bɛ kɛ sababu ye ka ni caman kisi.

1. Ebola yɛrɛ ye mun ye?

Ebola ye farigan jugumanba ye min bɛ sɔrɔ banakisɛ fɛ, jolibɔn bɛ a sen kɔrɔ (joli bɛ bɔ banabagatɔ fari la). A bɛ sɔrɔ banabagatɔ joli walima a farilaji fɛ, walima fɛn wɛrɛw fɛ banakisɛ bɛ minnu na.A bɛ se ka denbaya kuturu bɛɛ faga. Tuma dɔw la, a daminɛ naa ni bana wɛrɛw bɔlen don.

2. Ebola taamasiɲɛw ye mun ye?

A taamasiɲɛw de filɛ: Farigan, kungolodimi, fangadɔgɔya, fasasiradimi, fɔɔnɔ, kɔnɔboli, kurukuruw, ɲɛkisɛw bilenyali, yegentu ani basibɔn (kɔnɔ na ani farikolo kɔkan)

3.Ebola bɛ cogo di sisan?

Ka na se Utikalo tile 15 ma, fiɲɛbana, basibɔn ni farigan bɛ min sen kɔrɔ ni a tɔgɔ ye ko Ebola, o yera Gine (Lagine), Siyera Lewɔni, Liberiya ani Nizeriya jamanaw kɔnɔ. A mɔgɔ fagataw bɛ bi duuru b’ɔ kɛmɛ kɛmɛ sara la.Bana in ma se Mali la fɔlɔ.

4.Ebola banakisɛ jɛnsɛnni bɛ bali cogo di?

A kunbɛncogo ɲuman ye mɔgɔw kana maga banabagatɔ la, sanko a farilajiw. A nafa ka bon mɔgɔw ka to ka u tɛgɛ ko ka u saniya tuma bɛɛ. A banakisɛ bɛ se ka to fiɲɛ na ka tile caman kɛ, o kama aw ka kan ka aw makoɲɛfɛnw bɛɛ saniya ni zawɛliji ye (tubabukan: l’eau de javel).

5. A banakisɛ bɛ jɛnsɛn cogo di?

Ebola bɛ sɔrɔ ebolatɔ farilaji de fɛ. Wɔsiji, joli, kɔnɔboli, fɔɔnɔ, lawaji, jiyiriyaraw ani sugunɛ bɛ a banakisɛ lase mɔgɔ ma. Ni bana bɛka juguya, a yɛlɛma ka teli o waati de. Laadala sukoya dɔw senfɛ, mɔgɔw bɛ maga su la o fana bɛ kɛ sababu ye ka Ebola banakisɛ yɛlɛma.

6. Ebola fura ye mun ye?

Fura foyi ma sɔrɔ Ebola la fɔlɔ. Kɛnɛyaso minnu sigilen don Ebola kɛlɛli kama, olu ka baara sinsinnen don a sɔrɔcogo kɛlɛli de ma dɔrɔn, ka fara banabagatɔw mabɔli kan ani ka waleyaw kɛ minnu bɛ u dɛmɛ ka u farilaji segin.Hali ni mɔgɔw hakilila ko banabagatɔw mabɔli tɛ fɛɛrɛ ɲuman yewalimaa bɛu somɔgɔw degun, ebolatɔw mabɔli tɔw la, o ye wajibi ye ka a sababu kɛ a banakisɛ ka farati ye ani a bɛ se ka denbaya bɛɛ lajɛlen minɛ.

7.Jamana ɲɛmɔgɔw bɛka mun kɛ walasa ka dankari kɛ bana in na?

Mali bɛka fɛɛrɛ caman tigɛ a kama. O fɛɛrɛw ye:

1lɔ. Ka dabaliw kuraya ani ka u sɛgɛsɛgɛ;

2nan.Ka jamana dondaw, ni a kɛnɛyasow ani sigida mɔgɔw kɔlɔsi;

3nan.Ka kunnafonisiraw sigi sen kan minnu bɛ kuma kɛnɛya sabatili taabolow kan;

4nan.Ni sɔmi kɛra mɔgɔ minnu ma, ka olu sɛgɛsɛgɛ, ka u mabɔ kɛnɛyabagatɔw la,
ka u ladon ani ka u kɔlɔsi;

5nan. Ka sigida mɔgɔw kunnafoni, ka u bilasira ani ka bana in kunbɛnbaara bɛɛ kɔlɔsi.

Ni aw sɔmina ko a bana bɛ mɔgɔ dɔ la:

Aw kana maga o tigi la
Aw bɛ a tigi hakili sigi ani ka a bila ka taa kɛnɛyaso la min ka surun aw la
Aw bɛ banabagatɔ kɛrɛfɛmɔgɔw ladɔnniya u kana maga a la
Ni aw bɛ se, aw bɛ a ɲini ka a dɔn, banabagatɔ ni mɔgɔ minnu magara ɲɔgɔn na.
Aw bɛ dɔgɔtɔrɔ Tarawele wele o yɔrɔni bɛɛ.
Kɛrɛnkɛrɛnnenya la: A ka fisa ka anbulansi wele; banabagatɔ tali takisi (walima mobili wɛrɛ) la, o farati ka bon.