Nuposikan - Fàkan

Naposela

Dugu yɔrɔfɔli

Naposela ye 'dugu ye min bɛ Sikaso marabolo ani Kucala kolomi la. A galoda ye Sìnsinna ye nink’a Kɛ Kucala kafoda 'kɔnɔ fana. Naposela ni Kucala cɛ bɛ Bɛn bam 15 ma. A bɛ Sɔrɔ dugu misɛnnin damadɔ ni ɲɔgɔn 'cɛ i n'a fɔ Bàɲa, Ngbukan, Kanikɔ ani Karangaso.

Dugu tɔgɔko

Tɔgɔ wɛrɛ bɛ Naposela la ko Nuposikan. A dugu tu tigɛlen tɔgɔ fɔlɔ ye o tɔgɔ in ye k'a sabu Kɛ misi dɔ ye. Yanni Naposela tu ka Tigɛ, misi dɔ tùn bɛ cɛ dɔ 'bolo a lamini na, o cɛ tùn bɛ Weele ko Naafaa Danbɛlɛ. A ka misi Nàna Coolo a 'bolo ninka n'i Daga yen. A ye cɛsiri sugu bɛɛ Kɛ misi in nɔ fɛ. Misi yelen, o tùn tɛ ka Sɔn. A Kɛra ni Naafaa y'a Gɛn ka Taa ‘so, a bɛ Tla ka Segin.

A ko gannen, cɛkɔrɔba Taara lajɛlikɛla dɔ fɛ yen. O lajɛlikɛla Ko a ma k'a ka Taa i Sìgi yen. Naposela tu Tigɛra Naafaa fɛ o cogo la. O de y'a To a tɔgɔ flanan Dlara mamara la k'a Kɛ Nuposikan ye. "Nu" o ye misi ye, "Kan" o ye so ye. A dorokolen bɛ "misiso" Di kɔrɔko siratigɛ la. Nka nɛn yɛlɛmacogo y'o Yɛlɛma ka Kɛ Naposela ye o min bɛ Tà sɛbɛnfɛnw na

Dugu dugutigiya

Naposela ma Kɛ ‘màsakɛ-dugu ye ka Tɛmɛ. Nka a tùn bɛ màsakɛ-dugu dɔ ka mara 'kɔnɔ n'o ye Molobala ye. Nka bì, a dugu bɛ Mara laadala-dugutigi de fɛ.

Dugu bònya

Naposela mumɛ ye kìn sàba ye. O kìn sàba ninnu ye Cɛmiŋɛɛ, Nubezemaa ani Naɲɔgɔɔ ye. Naposela mɔgɔ hakɛ bɛ 2600 ɲɔgɔn Bɔ. A sìgikɛnɛ tɛ o ʃi kɛnɛba ye. Tomon kɔrɔ kelen bɛ Naposela n'o bɛ Weele ko Karankana.

Dugu siyako

Naposela, miɲankaw, bamananw ani fulaw de bɛ yen. Yen jamuw ye Danbɛlɛ, Tarawele, Kɔnɛ, Jabaatɛ, Goyita, Kulubali, Diko ani Kelema ye. Mamara, bamanankan ani fulakan bɛɛ bɛ Fɔ. Nka mamara fɔli de forobayalen bɛ yen kosɛbɛ.

Dugu baarako

Naposelakaw ka baaraw la fànba ye sɛnɛ ye. O sɛnɛfɛn dɔw ye saɲɔ, keninke, kàba, kɔɔri, tiga, tiganinkuru, ani ʃɔ ye.

Nakɔlabaaraw bɛ Kɛ yen fana. U ka nakɔjiri sɛnɛta dɔw ye mangoro, lenburu, namasa ani manje ye. Nafɛn dɔw fana bɛ Sɛnɛ yen i n'a fɔ tubabunkɔyɔ, tamati, fòronto ani ʃù.

Numuya fana bɛ Kɛ Naposela. U bɛ Dàbadlaw, kòlonbɔw, zubɔw, bɔgɔdaga-dlaw ani segeredlaw Kɛ.

Naposelakaw ka bagan marata fànba ye misiw, fàliw, sagaw, bàw, lɛw ani wùluw ye. Kamamanfɛnw na, u bɛ ʃɛw, kamiw ani tonkɔnɔw Mara.

Naposelakaw fɛ yen, laadalamɔni bɛ Kɛ. A mɔnikɛyɔrɔw ye Лiifa, Zanye, ani Hɔkɔdugu ye. U bɛ mɔni Kɛ ni jɔw ani saanyanw ye.

Mɔni kɔ fɛ, jago bɛ Kɛ Naposela, bari u bɛ sɛnɛfɛnw, butigifɛnw ni baganw Jago u mago misɛnninw ɲɛnabɔli kama.

Ninnu bɛ tɛmɛnen 'kɔ, bololabaara bɛ Kɛ yen i n'a fɔ jiriʃi, kalali, ani motodlaw. Naposela donsoya la, bolodon bɛ Kɛ.

Dugu yiriwaliko

Naposela ka yirwaliko siratigɛ la, kɛnɛyaso kelen ani musojigin-so kelen bɛ yen. Лɔsimansinw, pɔnpekɔlɔnw, jabaraninw, kɔɔrisuguw, motow ani kalalikɛ-mansinw fana bɛ Sɔrɔ yen. Naposela ni baɲuman-kεtɔn minnu ye jɛɲɔgɔnyaw Kɛ olu dɔw ye CMDT, Ambasa Afrivet, AMDD, ADAF, PAM, ani CPC ye.

CMDT ka yiriwali ɲɛsinnen bɛ kɔɔrisɛnɛ, nɔgɔkow, sanni ni feere ani jurudon ni jurusara ma. Ambasa Afrivet ka baara tùn bɛ sumanʃi ɲumanko kan. AMDD ka baara tùn ye ka dugumɔgɔw Kàlan dugukolo lakanacogo la. ADAF ka baara tùn ye ka musow Kàlan nakɔlabaaraw ni ʃikɔlɔbaaraw kɛcogo ɲuman na. CPC ɲɛsinfan tùn ye dugumɔgɔw kàlanni ye nɔgɔ doncogo ɲuman na. PAM ka jɛɲɔgɔnya tùn bɛ sumanw sanni ni feereko kan u ni dugumɔgɔ 'cɛ.

Dugu kàlanko

Balikukalan bɛ Naposela. Yen balikukalan Dabɔra 1980 sàn na. Lakɔlikalan fana bɛ yen. O Dabɔra 1988 sàn na. Madarasa min bɛ bɛ Kɛ Naposela, o dabɔ ni sisan cɛ bɛ Taa sàn 15 ɲɔgɔn na.

Naposelakaw ka lakɔli-kalanso ye forobata ye. Dugumakalan fàn fɔlɔ b'a la. Sànwɔɔrɔ-kàlanw de bε Kε o 'kɔnɔ. Dugumakalan fàn flanan fana b'a la sànsabakalan bɛ Kɛ min 'kɔnɔ.

Dugu batoko

Silamɛya bɛ Naposela. A batoso kelen bɛ u fɛ yen. Mɔgɔ min Nàna n'u ka silamɛya ye o ye Sinali Danbɛlɛ ye. Sinali nàli n’a ye, o ni sisan cɛ bɛ Taa sàn 80 ɲɔgɔn na.

Silamɛya tɛmɛnen 'kɔ, kerecɛnya bɛ Naposela. O batoso kelen bɛ u fɛ yen. Mɔgɔ min Nàna n'o ye o tɔgɔ tùn ye Luwi Danbɛlɛ ye. Kerecɛnya dònni Luwi Danbɛlɛ fɛ, o ni sisan cɛ bɛ sàn 60 ɲɔgɔn Bɔ.

Ninnu fana kɔ fɛ, laadalabato dɔw fana bɛ Sɔrɔ yen. Olu la, ɲa, kɔrɛ, nagɔ, kɔsɔn bɛɛ bɛ yen.

U ka ɲa batoyɔrɔ tɔgɔ ye ɲato ye min kelen de bɛ yen.Yen kɔrɛ batoyɔrɔ tɔgɔ ye kɔrto ye min kelen b'u fɛ yen. Nagɔ batoyɔrɔ kelen fana b'u fɛ yen nink'a sɔnyɔrɔ tɔgɔ Kɛ nahɔto ye. Sɔnnikɔ kelen b'u fɛ yen. O batoyɔrɔ tɔgɔ ye kaamadugu ye.