SOŊAY JÀMANA
(Bamananw Ko kɔrɔbɔrɔjamana)
An tùn y'a Fɔ ko Kànku Musa taalen Gawo, a Seginna ni Gawo fàama denkɛ flà ye ( Ali n'a dɔgɔnin). Kànku Musa Sàra kà fànga To Màgan de ‘bolo ; o dun ye bololatigɛtɔ ye. Ali n'a dɔgɔnin Bòlila sàn 1335 la k'u fàso Sɛgɛrɛ. Ali Sìgira fànga na Gawo, kɔrɔbɔrɔw y'u yὲrɛ Tà kà Bɔ Mànden màra ‘kɔnɔ. Ali n'a bɔnsɔnw ye sàn 150 de Kɛ fànga na. Nkà u bɛ min Kofɔ kosɛbɛ Ali kɔw la, o ye Soni Ali bɛr ye.
Soni Ali Bɛr
Kɔrɔbɔrɔjamana bònya n'a fànga Sɔ̀rɔla Soni Ali Bɛr ka kὲlɛw de la. Jaramaw, Surakaw, Fulaw, Bòzow ni Bamananw, Ali ye nìn bɛɛ Màra. Surakabilenw tùn ye Tumutu Mìnɛ Mànden na. Soni Ali Bɛr ye Tumutu Bɔɔsi Surakaw la. Soni Ali Bɛr ni Jὲnɛkaw ye sàn 7 Kɛ ɲɔgɔn na. A Sera olu fana na. A ye kaadɔw fana Kὲlɛ k'olu Màra. Soni Ali Bɛr Sàra 1492 sàn na. Ali tùn ka farin kojugu. A denkɛ Soni Bakari Sìgira fànga na a sàlen ‘kɔ. Nkà màaw Siranna a denkɛ Bakari kana K'a ɲɔgɔn ye. O de kosɔn, u Labanna kà Soni Bakari Kὲlɛ kà Mùhamɛd Ture Sìgi fànga na, k'a tɔgɔ Da Askiya.
Askiya Mùhamɛd Ture
Mùhamɛd Ture tùn ye Soni Ali Bɛr ka kὲlɛkuntigi dɔ ye. Ale de tùn ye màaw Muruti k'u Fàra a yὲrɛ kan, kà Taa Soni Bakari Kὲlɛ. O Gɛnna kà Bɔ fànga na u fɛ, kà Mùhamɛd Ture Sìgi fànga na. Màaw Ko a ma ko Askiya. Askiya Mùhamɛd tùn ye sìlamɛba ye.
A ye kàlanso caman da Yὲlɛn Tumutu. A teriw tùn ye kàlanbaaw de ye, w'a ma màa si wajibiya kà Tuubi. Sìlamɛ yὲrɛ tùn man ca kà bolisɔnnaw Bɔ. 1495 sàn na, Askiya Taara Makan. A fana ka hiji Kɛra i n'a fɔ Kànku Musa ta. A ye sanu caman Nì Makan jàmana kan. Bònya min ka kan ni Màsakɛw ye, Làrabuw y'o K'a ye. Askiya Mùhamɛd ye dùgukolo Sàn Makan a ka hijikɛlaw ye. Askiya nàlen kà Bɔ hiji, a Dònna Mànden ‘kɔnɔ k'o fàamadenw Mìnɛ kà Taa n'u ye jɔ̀nya na Gawo. (Aw hakili b'a la ko Mansa Musa fana sègintɔ kà Bɔ Makan, o ye kɔrɔbɔrɔfaama denw Mìnɛ kà Taa n'u ye jɔ̀nya na Лàni).
Askiya Mùhamɛd kɛlen cὲkɔrɔba ye, a Fiyenna. A denkɛ Musa y'a Bɔ fànga na. Musa Kɛra Askiya Musa ye. Askiya Mùhamɛd yὲrɛ Sàra 1538 Sàn na.
Mariyan-Madi Susɔkɔ, 1988, Wagadu fo Sudan, Bamakɔ, Editions Jamana, ɲɛ 22-24
Blàdon : 2020-05-31 Yɛlɛmako laban : 2020-07-20
