Kr Dukure: kandɔn ɲininikɛla DNAFLA la
Mun bɛ bangudɔn 'karamɔgɔ Kɛ kandɔn cakɛda 'baaraakɛla ye? Jaabi min b'o ɲininkali la Kr Dukure 'kùn kan o ye flà ye: kandɔnna dòn fana kà Fàra a ka bangudɔn kan ani fanga tìgilamɔgɔw n'a cɛ bɛnbaliya.
Fanga bɛ Se cɛ dɔ la nk'a bɛ Siran o cɛ ka ko fana 'ɲɛ. An bɛ zana min Da o hakilina la o ye ko sà bɛ Siran a fàabaa fana bɛ Siran. Musa Tarawele n'a ka mɔgɔw ma fɛɛrɛ wɛrɛ Sɔrɔ Kr Dukure la a bɔli 'kɔ kàlandenw ɲɛ kɔrɔ k'a Blà 'yɔrɔ la a ni kàlandenw tɛ Fɛrɛ yɔrɔ min na. Kr Dukure tùn dɔnnen dòn fo k'a Dɔnnakari kanko sira kan. 1980 sàn baarayɔrɔ-yɛlɛma la, u ye yɔrɔ min Ŋaniɲɛ n'a ye o Kɛra k'a Bɔ karamɔgɔya la ka Taa n'a ye Mali kanw baarada la ko DNAFLA.
Kr Dukure ka 'foro fana ye kanw baarayɔrɔ bɛɛ ye, kɛrɛnkɛrɛnnenya DNAFLA min ye kanko mumɛ ɲɛnabɔda ye.
Nin y'a Sɔrɔ, Bɛnbakan Dungew, Kr Dukure n'a jɛɲɔgɔnw ka tɔn sìgilen, o ka baaraw tùn b'u tannifla-fili la. Kanko 'kuma tɛ Wuli n'u ma Weele o yɔrɔ la. Sɔ̀sɔli tùn b'an tɔn ni DNAFLA baaralaw 'cɛ bamanankan sɛbɛnnikow la.
Kr Dukure ye sàn seegin Kɛ yen baara la, ka Bɔ 1981 na ka Taa 1988 na. Musa Tarawele ka sariya min Tàra 1983 sàn na, bamanankan siginiden yɛlɛmaniko kan, o y'ale Sɔrɔ yen. O sariya in Bòlila Mali kanw mankandenw taamaʃyɛn dɔgɔyali kan. Bamanankan sigini minnu tùn bɛ Sɛbɛn ni siginiden flà jὲlen ye ka kɔrɔ, yɛlɛma Dònna o la k'o Kɛ siginiden kelen ye i n'a fɔ "ny, ng, è, ò" olu yɛlɛmani ka Kɛ "ɲ, ŋ, ɛ, ɔ" ye.
Sɔsɔli Gànna o ko la, bari "sh" fana tùn bɛ yen 'da tùn ma Se min tàli ma k'o fɔkan Kɛ ko komin o tɛ mankanden bɛrɛma ye bamanankan na ko k'o Bɔ sigini yɛrɛ la pew.
Kr Dukure n'a ka jama ye jo min Sɔrɔ o ko la o Kɛra "sh" tàli ye mabɛn dɔrɔn na nka 'sɔn ma Kɛ a dònni na sigini na. O fana gὲlɛya kelen Tora "sh" kan k'o yɛlɛmabali To taamaʃyɛn-flàya la.
Kandɔn siratigɛ la, Kr Dukure y'i cɛ Sìri ko caman na, a yɛrɛ ɲuman na "sariyaʃu caman kὲlɛli la" kan sɛbɛnni minɛboloko kan. 'Waati la, kandɔnna dɔw tùn Ko siginiden "y" bɛ Se ka Jate kanmaw (dafalen) ni kantanw (dafata) fɛ bamanankan na, ko kanbisigi dòn. Kr Dukure y'o tìgiw ka dalilu Mafɔ k'a Jira olu la ko "y" ni "w" tɛ kanmaw ye i n'a fɔ a, i, o, ... bamanankan na. A y'a ka dalilu da Jira lakosɛbɛn Jama bɔko dɔ ‘kɔnɔ.
A ye cɛsiri dɔ Kɛ soninke ɲininikɛla dɔ ka kumaw kan. O tìgi tùn bɛ ka soninke Jate ka Blà fili minɛn 'kɔnɔ. A ye mafɔli min Kɛ o ko fana kan o Kɛra mɔgɔw ma yeelen ye o 'kùn kan. Soninke min y'a fàkan ye, a y'o kan in sɛbɛncogo daliluma dɔ Sɛbɛn ko "Contribution à l'orthographe du soninke".
Kr Dukure ka kandɔn cɛsiri ma Dàn DNAFLA dɔrɔn ma. A ni Mali kandɔnna bɛ sɔ̀sɔli Wuli ɲɔgɔn na bamanankan ni soninke flà bɛɛ sɛbɛncogow la. Taabolo minnu tùn b'a 'bolo kabini Bɛnbakan Dungew ka waatiw la, ale ma Tigɛ o caman na bamanankan sɛbɛnni na.
Kr Dukure ka kandɔn sɛmɛntiyalan dɔ ye a ye baara min Kɛ bamanankan kanhakɛko kan kabi sani kanhakɛko ka Kɛ mɔgɔw 'dɔnfɛnba ye kan na. A ni kulu dɔ ye kanhakɛ sugu flà bɛɛ Boso k'a Fɛsɛfɛsɛ kabini 1974 sàn na. O gafe tɔgɔ ye ko Bamanankan Mabɛn ani a bamunen faransɛkan na: "un aspect du genie de la langue bamanan".
O Kὲlɛ dɔ ye kantan (dafata) flà sɛbɛnni n'u sɛbɛnbaliya ye ka Nɔrɔ ɲɔgɔn na. Лininikɛla dɔw sɔ̀nbaliya kantan flà sɛbɛnni ma ka Nɔrɔ ɲɔgɔn na a b'o wale in Mafɔ kosɛbɛ. Bari ale tɛ Se ka Sɔ̀n a ma cogo ʃi la ko "bɛrrɛ", "dlan" walima "tnɔ" k'olu bɛ Se ka Sɛbɛn cogo wɛrɛ la n'i ma kantan flà Sɛbɛn ka Tùgu ɲɔgɔn na. Kr Dukure ka mafɔliw Cayara o taabolo sugu ninnu kan kan na.
Kan ninnu sɛbɛnni n'u mabɛnko la, Kr Dukure n'a ka jama bɛ sira caman kan u ni sɛbɛnnikɛla tɔw tɛ ɲɔgɔn 'kan Fɔ yɔrɔ minnu na. O yɔrɔw dɔ ye hali bamanankan mabɛn tɔgɔw sìgili ye. Ale ka daɲɛw b'a 'bolo sariya caman kan minnu ni mɔgɔ tɔw ta tɛ kelen ye. A ka daɲɛ dɔw ye ko kantan ani kanma mɔgɔ tɔw b'a Fɔ yɔrɔ minnu na ko dafalen ani dafata. A dɔw fana ye ale bɛ daɲɛ dɔw Kafo tɔgɔ kelen ‘kɔnɔ k'a sɔrɔ tɔw b'olu Dànfara i n'a fɔ a ka walelan bɛ Fɔ ka walelanw ni waledɛmɛnanw bɛɛ Kafo kelen ye. Ale b'a Fɔ minnu ma ko dantigɛlan olu tlalen bɛ hakɛlanw ni dànfaralanw 'cɛ mɔgɔ tɔw ka taabolo la. Ale bɛ jiralanw Blà a ka dàntigɛlanw kulu ‘kɔnɔ min b'a To i tɛ jiralanko kuma Mɛn a ka daɲɛw siya la. Ko kùn bɛ Kr Dukure 'bolo n'o tɛ a t'a kelen i baaraw la. A ni Bɛnbakan Dungew y'u Bato ka Nà, a ni MAKDAS mɔgɔw b'a la k'u Bato MAKDAS kulu fana ‘kɔnɔ. Kà Fàra o kuluw kan, tɔn dɔw fana bɛ bamanankan sɛbɛnni Bɔ a sira kelenw fɛ i n'a fɔ Kan ni Yiriwa tɔndenw ani Fàkan Kanbaaraso mɔgɔw.N'i y'o kulu ninnu fɛn o fɛn baarakɛnɔw Ye, i bɛ nin taabolo fɔlen ninnu Sɔrɔ o ‘kɔnɔ.
Taabolo min bɛ Kr Dukure ka fàn taabolow la n'a Sɔ̀nn'a ma k'o Blà k'o man ɲi, o ye dorokolen sɛbɛncogo ye. Bɛnbakan Dungew bannen Mɛnna n'u tɛ Sɔ̀n dorokolen farali ma k'a sɔrɔ mɔgɔ tɔw b'a la k'o Bato. U Tlara k'a Faamu kɔsa fɛ k'u bɛ fili ‘kɔnɔ ka Fàra tɔw kan dorokoli batoli la.
Blàdon : 2016-06-27 Yɛlɛmako laban : 2017-01-08
