Mὲɛna
Dugu yɔrɔfɔli
Mὲɛna bɛ Kulukɔrɔ marabolo 'kɔnɔ. Kafoda dòn min bɛ Joyla kolomi 'kɔnɔ. A ni Joyla cɛ ye bam 80 ɲɔgɔn ye. Kafoda min dòn, a Kɛra galoda ye mara cɛmabɔli 'sèn fɛ 1999 sàn na k'a tɔgɔ Kɛ ko Ntlondugu galoda. Galotigi 3 y'u ka galoda Mara kaban: Drisa Mariko (1999-2004), Abdulay Kulubali (2004-2009) ani Abdulay Male (2009 - ...).
Mὲɛna ni Sikaso marabolo fàn dɔw bɛ 'dàncɛ la i n'a fɔ Dogoni galoda ani kumakun galoda. A ni Kucala cɛ fana ka Surun, bam 75 ɲɔgɔn, nka sira jɔnjɔn t'u ni ɲɔgɔn 'cɛ. O la, mὲɛnakaw ka ko ɲɛsinnen bɛ duguba min ma u lamini na o ye Faana ye, u ni min cɛ ye bam 130 ye.
Mὲɛna laminiduguw la, Ncijanna b'a ni kɔrɔn 'cɛ ninka Jaratobugu K'a ni tlebin 'cɛ. Dɔɔma b'a ni Kɛɲɛka 'cɛ ka sɔrɔ ka Boneke K'a ni worodugu 'cɛ.
Dugu tɔgɔko
Mὲɛna ye dugu ye min ma Deli ka sìgiyɔrɔ-yɛlɛma Kɛ.
Dugu dugutigiiya
Dugutigi bɛ Mὲɛna 'kùn na. Laada-dugutigiko dɔrɔn bɛ 'ba la yen. U ka dugu tìgiya tɛ Yaala 'kìn ni 'kìn 'cɛ. A bɛ kìn kelen min na, Jasɔnna, a bɛ yen tuma bɛɛ. Komin dugutigiya bɛ Nà kɔrɔya-kunda, dugutigi tɛ Bɔ dugutigiya la ni sàya tɛ. Ni dugutigi Banna, dugutigi kura sìgili bɛ Kɛ kalo 3 o kɔ fɛ. Nka o furancɛ 'kɔnɔ, dugu marali bɛ To mɔdenw 'bolo sɔn.
Mɔgɔ min bɛ Mὲɛna 'kùn na bì o ye Bɔrɔ Male ye. Dugu dugutigi kɔrɔ dɔw tɔgɔ ye Mɔrɔzan Male, Nci Male (Dnan Nci), Nuhun Bugu Male (2006-...) ani Morifin Male (Dnan Morifin) ye. Morifin tùn ye 'misiriweelela ye fana.
Mὲɛna yɛrɛ tu tigɛbaaw ye Jakite dɔw ye. Jakite minnu bɛ dugu la yen halibi olu bɛnbakɛw. Jamatigi-duguko tle la, Mὲɛna ka jamanatigi-dugu tùn ye Лɔfalenna ye.
Dugu bònya
Mὲɛna bɛ kìn 4 ɲɔgɔn Bɔ. O kìnw ye Jasɔnna, Jawelena, Numuna ani Ntnɛnkala ye. Mɔgɔ hakɛ min bɛ dugu 'kɔnɔ o bɛ 3000 Bɔ. Dugu sìgikɛnɛ bɛ m 2000² Bɔ kɛrɛnaani kɛnɛ 'kɔnɔ. Mὲɛna sìgiyɔrɔ ma Deli ka Yɛlɛma. O la tomon kɔrɔ tɛ dugu la. Mὲɛna yɛrɛ sìgili ni sisan cɛ bɛ sàn 200 Bɔ.
Dugu siyako
Mὲɛna sìgibaa fànba ye bamananw ye, nka fuladu dɔw bɛ yen. Jamu minnu bɛ yen olu ye Male, Mariko, Jakite, Tarawele, Jabaatɛ, Togola, Fanɛ ani Baalo. Bamanankan dɔrɔn bɛ Fɔ dugu la.
Dugu baarako
Sɛnɛ ye Mὲɛna baara la fànba ye. Yenkaw bɛ kɔɔri, tiga, malo, keninke, saɲɔ, kàba, bɛnɛ, ʃɔ, woso, je, bàra, galama, ani tiganinkuru Sɛnɛ.
U ka jirifforow la, u bɛ mangoro, lenburu, manje, buyagi ninnu bɛɛ Turu. Nakɔlafɛn minnu b'u ka nakɔ sɔntaw 'kɔnɔ olu ye foronto, salati, jaba, ʃù, tamati, nkɔyɔ ani ɲuguw.
Baganmara bɛ Mὲɛna. Bagan siya caman Mara i ko misii, bà, saga, fàli, jakuma, wùlu ani sonsannin. Kamanmafɛn minnu bɛ yen dugu 'kɔnɔ olu ye ʃɛ, kami, ba wɔlo, tonkɔnɔ, jɛnɛntubannin ani tlotlo.
Mɔni min bɛ Kɛ Mὲɛna o ye laadalamɔni kelen in ye; jɛgɛmara ma Dòn yen fɔlɔ. U ka mɔnikɛ-yɔrɔw ye kɔ, dàla ani fàlakɔnɔnaw ye. U bɛ mɔni Kɛ minɛn minnu na olu ye zɔlɔ ni doolen ani jɔ ye. U bɛ kɔkabi fana Kɛ ni dɔw Ko o ma ko kɔsoli. O ye ka balan Da ji ni jɛgɛw 'ɲɛ ka ji Soli ka Bɔ jɛgɛw 'kɔrɔ k'olu Minɛ.
Jago min bɛ Kɛ Mὲɛna o ye sɛnɛfɛnfeere ni butigifeere ye. Mɔgɔ dɔw bɛ kamanmafɛnw ni baganjago Kɛ. Nakɔlafɛnw ni jiridenw fana bɛ Jago yen kosɛbɛ.
Mὲɛna ye logɔdugu ye. A sugu bɛ Jɔ alamisadonya de fɛ. Sugujɔlaw bɛ Nà ka Bɔ dafɛdugucaman na ani ka Bɔ duguba dɔw la.
Bololabaara fàn caman bɛ Mὲɛna 'kɔnɔ. Jiriʃilaw, mtodlalaw, tajifeerelaw ani kalalikɛlaw bɛɛ dɔ bɛ yen.
Yen numuw bɛ dabadla sugu caman Kɛ. Numumusow bɛ baramadla ni lɛfɛdla ani tɛrɛdla Kɛ.
Mὲɛna ye donsodugu ye. Donsobaw yɛrɛ bɛ minnu bɛ jibɔn Kɛ.
Dugu yiriwaliko
Yiriwalii sinsinnan dɔw bɛ Mὲɛna 'kɔnɔ. Minɛnw ni ko kura minnu Dònna yɔrɔ taabolo la o dɔw ye ɲɔʃimansin, kɔlɔn ŋana, pɔnpekɔlɔn, jabaranin, kɔɔrisugu, mɔbili, moto, kalalimansin ani kɛnɛyaso ye. Rajoso mankannin dɔ yɛrɛ bɛ dugu la min tɔgɔ ye ko Rajo .... Dugu ni yiriwali bolodalikɛla minnu bolo bɛ ɲɔgɔn 'bolo olu ye CMDT ni Kafo Jiginɛw ye.
Dugu kàlanko
Kàlan minnu bɛ Mὲɛna olu ye lakɔlikalan ni madarasa ani blonkɔnɔ-kalan dɔɔnin. Balikukalan fana bɛ yen. Jamana ka kàlanso jɔlen ye yen lakɔli-kalanso ye kabini 1963 sàn. A b'a da Minɛ sàn 1lɔ la ka T'a Blà sàn 9nan na. Yen madarasa fana kùntaala ye sàn 9 ye. Ale Dabɔra 1988 sàn kalo 9nan tle 24. Blonkɔnɔ-kalan min bɛ yen o ye denmisɛnnin dalajɛ-yɔrɔ dɔ ye mori dɔ kɛrɛ fɛ ka silamɛya jɔsen dɔw K'u 'kùn. Mὲɛnakaw ka mɔgɔ kàlannen fɔlɔ lakɔlikalan na o dɔ ye Musa Tarawele ye. Ale Kɛra sudantle sorasi ye fransi ka mara 'kɔnɔ. Musa fana denkɛ, ko Isa, ale fana ye dɔɔman Kɛ kàlan na fo ka Se sannakalan ma.
Dugu batoko
Silamɛya ye Mὲɛna diinɛ ye. Misiri 2 bɛ yen jumaseli bɛ Kɛ minnu 'kɔnɔ fana. Silamɛya dònbaa tɔgɔ ye ko Mamadu Tarawele. Mὲɛnakaw ka laadalabatow tɛ Kɛ 'forobaya la blen. Bato min tùn bɛ yenkaw 'bolo sani silamɛya ka fanga Sɔrɔ o tùn ye wara ye. O wara tùn bɛ Bato yɔrɔ min na o tùn bɛ Weele u fɛ ko warabugu min kelen tùn bɛ dugu 'bolo.
Tɛnɛmako minnu bɛ mὲɛnakaw la olu tla-tlalen dòn 'jamu ni 'jamu. Malelakaw tɛnɛ ye waraba ye ninka marikolakaw ta Kɛ bàma ni kaana ani kooro ye.
Dugudasiri min bɛ Mὲɛna na o ye bakɔrɔnba dɔ ye. O bɛ Sugandi bakɔrɔnw 'tu la ʃyɛn o ʃyɛn ni kɔrɔlen Bɔra yen.
Dugu ɲɛnajɛko
Лɛnajɛlako minnu bɛ Mὲɛna olu la fànba ye seliw, yɛrɛmahɔrɔnya, furu gintanw, denkundiw ani ɲɛnajɛ bolodalenw. Fɔliminɛn minnu bɛ Tà ka o ɲɛnajɛw Kɛ olu ye jenbe, bari, bàra, jidunun ani gita ye.
Farikolo-ɲɛnajɛ min bɛ ten kan Mὲɛna o ye ntolatan ye. Nka tlonkɛcogo kɔrɔ dɔw bɛ dugu denmisɛnw 'bolo ka kɔrɔ i n'a fɔ bὲlɛta, kɔtɛ, npolenfili ni yɔrɔ dɔw Ko o ma ko ntenfili, dogo-dogonintlon, tɛgɛrɛtlon ani sagooni.
Dugu kungoko
Kungoda tɔgɔ dale man ca Mὲɛna. Kungoda kelen bɛ min Weele ko Dɛbugu kungo.
Jiboli-yɔrɔ kɔnin caman bɛ yen kungow la: fàla, kɔ, dàla ani jɛ. Jikɔnɔfɛn sugu caman bɛ yen jiw la. U bɛ jɛgɛ minnu Minɛ olu ye manɔgɔ, ntɛbɛn, kɔnkɔn, sajɛgɛ, wùlujɛgɛ, ntnɛnin, zara, zeku, ntigin, bilinkitin ani wondon. Bàmalaka minnu bɛ Sɔrɔ yen jiw la olu ye bàma, kaana, kooro ani koorokaara ye. Ntoriw ni jilasaw kɛrɛbɛtɛ.
Jiri kunbaw bɛ Mὲɛna kungo la. O jiri kunba dɔw ye jala, banan, sanan, genun, dingɛ, gele, nsira, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, sunsun, daan, ntɔngɛ, zaban, ntege ani balazan kelen-kelen.
Kungofɛn minnu bɛ Ye u ka tuw la olu ye lὲ, warabilen, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorongo, duga, kungo kami, wɔlɔ, bunun, tentannin ani tonkanjɔ. Kulu kelen pe bɛ yen kungow la ko Dɛbugu kulu.
Dugu kaburudoko
Kaburudo?
Mὲɛna kaburudo ye sàba ye. U bɛɛ b'u damakin na. Kaburudo dɔ bɛ Jasɔnna ni Ntnɛnkala ani Numuna 'tɔgɔ la. Kaburudow caya jù bɛ Bɔ kìnko la.
Mὲɛna kaburudow bɛ u kìnw ni tlebin 'cɛ. Ntnɛnkala ta jɛngɛlen bɛ ka Kɛ worodugu kan dɔɔnin.
Dugu waatiko
Waati bɛ Yɛlɛma-yɛlɛma sàn 'kɔnɔ ʃyɛn fla ka Kɛ samiɲɛ ni tlema ye nɛmako siratigɛ la. Samiɲɛ ni tlema 'cɛ, waati kunkurunnin bɛ yen ko kawulɛ. Sanji bɛ Nà samiɲɛ fɛ n'o bɛ Bɛn sɛnɛ waati ma. Sàn 'kɔnɔ, sanji nalen cayalenba ye balitiri 913 ye nink'a dɔgɔyalenba Kɛ balitiri 849 ye.
Waati kalayali siratigɛ la, waati bɛ fàlenko min Kɛ o fana ye fla ye ka Bɛn fonɛnɛ ni funteni waati ma. Fonɛnɛ na, nɛnɛ dugumadan bɛ Se 20 hakɛ ma. Funteni waati la, funteni hakɛ sannadan bɛ Se 40 ma
Dugu kabakoma-yɔrɔko
Kabakoma-yɔrɔko tɛ 'ba la Mὲɛna kosɛbɛ. Yɔrɔ kelen min bɛ yen k'o bɛ Se ka Jate 'flɛliyɔrɔ ye o ye Turu ncɛnin ye. Ale ye tu latɔnnen ye dugu fɛ 'maga tɛ Kɛ min 'kɔnɔfɛn fàn si la.
Blàdon : 2016-01-23 Yɛlɛmako laban : 2016-08-05
