Donhu

Dugu yɔrɔfɔli

Donhu ye 'dugu ye min bε Kulukɔrɔ marabolo fε. A bε kolomi min na o ye Joyila ye. A n’o kubedugu cɛ ye bam 57 ye. A bɛ gàlodugu min fɛ, o ye Bankɔ ye, a n’o cɛ ye bam 8 ye. N’i bɛ Bɔ Bamakɔ i bɛ forobasira 6nan Minɛ k’i Kùnda Faana kan. N’i Sera yen, i bɛ Fara i kinin fɛ k’i Kùnda Joyila kan min ni Faana cɛ jànya ye bam 45 ye. I bɛ Bɔ Joyila ka Na Ŋolo bugu, bam 40. N’i Sera yen, i bɛ Fara i ɲuman fɛ ka bankɔsira Minɛ, bam 25. Sani i ka Se Bankɔ, i ni yen cɛ tɔ bɛ To bam 6 ye dɔrɔn i bɛ Fara sira ɲumankɛrɛ fɛ ka Saala Cεci ka Tεmε. I bɛ bam 1 Boli Saala ni Donhu cε ka Sɔrɔ ka Don Donhu dùgù kɔnɔ.

Donhu ni kɔrɔn cε Nɔkɔlɔn de bε yen, tlebi fε Konsɔgɔla, kεɲεka fε Sanankɔrɔ jεda, worodugu fε Sàala.

Dugu tɔgɔko

Donhu ye dugu in tɔgɔ ye kabini lawale la. Dugu in Sigira Soma Sangarε de fε. Ale de Bɔra Sirakɔrɔ jεdala ka Na. A ka baara tun ye sεnε ye.

Dugu dugutigiya

Donhukaw ka dugutigiya ye làadalata ye. A bɛ Danbɛlɛw dɔrɔn de ka bolo kan. Olu fɛ ye dugu tigiya bɛ Na fàya-kunda i n’a Fɔ Sàala ta cogoya. Ni min ka Kɔrɔ fà tɔw bɛε ye, o de bɛ Sigi. Ni dugutigi Fatura, dugutigi kura bɛ Sigi kalo sàba o kɔ fɛ. Donhu dugutigi kɔrɔw tɔgɔ flɛ ninye : Burama Sangarε, Màmuru Sangarε, Kɔlε Sangarε. Mɔgɔ min bɛ dugu kun na bibi in na, o ye Sàmu Sangarε ye. Donhu tun bɛ jàmanatigidugu min ka màra kɔrɔ, o ye ʃankɔrɔ ye.

Dugu bonya

Donhu mɔgɔ bε Taa 1000 ni dɔɔnin na bi. A sigikεnε ye bam 6 ye kεrε naani na. Kin kelen dɔrɔn don.

Dugu siyako

Donhukaw ye fulaw ye. Jàmu minnu bε Donhu, olu ye Sangarε, Sidibe. Furusira bε Donhu ni dugu wεrε minnu cε, olu ye : Konsɔgɔla, Sàala, Sanankɔrɔ jεdala, Sεnw jurala. Dugumɔgɔw sinankunw ye : Mariko, Fanε, Sidibe.

Dugu baarako

Baara caman bɛ Kɛ Donhu i n’a Fɔ sɛnɛ, baganmara, jàgo.

Forosɛnɛ : keninke, sàɲɔ, kàba, màlo, tiga, tiganinkurun, ɲimikala, gajaba, ku, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kuruba (jabere), danan, bɛnɛ, dà, kɔɔri.

Nakɔsɛnɛ : mangoro, buyagi, manje, bananku, jafarana, jabibi, sebe, lenburuba, lenburukumu, mandiriye, namasa, tamati, nkɔyɔ, jaba, salati, ʃù, nanaye.

Jàgo : sὲnεfεnw, fìnifeere, butigifeere.

Baganmara : misi, bà, saga, ʃε, kami, tonkɔnɔ, sonsan, fàli, sò, wùlu, jakuma.

Bololabaara minnu bɛ Kɛ Sàala olu ye : ŋununda, segereda, ciyan, sigilandla, kalakadla, sansaradla.

Nka nin bɛɛ la yen baara sinsinnenbɛ sɛnɛ kan kosɛbɛ.

Dugu fεεrεko

Fɛɛrɛ minnu bɛ Donhukaw bolo kungokɔnɔw fàgali la olu ye : manabεlε, ntεfεrε, wɔlɔjuru, wɔlɔgεn, furabulu samani ka wɔlɔ Minε a fan kan, dingε tigεli ka wɔlɔfan Bla o la, ʃiladɔn mana dali, buturu.

Sokɔnɔfεnw minεni : ncɔlɔ ( ka misiden Dabɔ sin na), jonbori (ka juru ncoma Fili misi ɲε), ka bagan masina Nεgεn ka Don a kεyɔrɔ la walima k’a Gεn ka Minε.

Лεlakegunyakow : ncankoroda, finisɔgɔ, lokaloka

Dugu yiriwaliko

Kokura nàlenw dugu in kɔnɔ olu ye : Лɔsiimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikεmansin, kɔnɔyasow ani moto.

Baaɲumakεtɔn min ni dugu Delila ka baara Kε ɲɔgɔn fε o ye CMDT ( sεnε siratigε) ye.

Baaɲumankεtɔw minnu ni dugu bε baara la bi olu ye Bɔrn Fɔndεn ni CMDT ( sεnε siratigε) ye. O min Nana saniya tiimεni ka ma dugu in na.

Dugu kàlanko

Kàlanko siratigɛ lakɔlikalan Dabɔra Donhu 1998 sàn. Dugu ta ye kàlanso in ye, sà, 6kalan don wa kelen don.Balikukalanso kelen fana bε Donhu.

Kàlan min Donna Donhu fɔlɔ o ye balikukalan yen ka bi lakɔlikalan de fanga ka Bon kosεbε

Dugu bàtoko

Dugumɔgɔw bε diinε min na, o ye silamεya ye. Diinεin donbaa ye Ʃaka Sangarε ye. Misiri kelen dɔrɔn de bɔ Donhu.

Dugu ɲεnajεko

Fεli sugu minnu bε dugu kɔnɔ o dɔw ye: Bàri, jidunun, ntalen, kolonkolon, bala, boyi, kariɲan.O fɔliminεn ninnu bε Tà ɲεnajε minnu na olu ye seliw, furu gintanw, kamalenw ni sungurunw ka ʃufɛ-ɲɛnajɛw, denkundiw a n'o ɲɔgɔnnaw.

Farikolo-ɲεnajε sugu min fanga ka bon Donhu bi o ye ntolatan ye. Denmisɛnw ka ɲεnajεfεn wεrε minnu bε yen n'u fanga bε ka Dɔgɔya ka T'a fε olu ye fεrεnfunun, berefili, bolominε-tlon, bεlεta, inεεri, nten, tugu.

Dugu kungoko

N’i ye Donhu kungo Ta k’a Lajε, i bε jisigiyɔrɔw ( dàla, kɔ, jε), jiriw ani kungofεnw de ye yen.

Jisigiyɔrɔ ninnun na fεn minnu bε Sɔrɔ yen : manɔgɔ, npɔliyɔ, salen, ntεbεn, samu, kɔnkɔn, zeku, zàra, wulujεga, bilinkitin, sajεgε, nàna, baman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori.Donhu jε ye kelen ye, dàla ye naani ye, kɔ ye kelen ye, fàla fana ye kelen ye.

Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingε, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nεrε, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngε, ntege, zεrεninjε, nkalama, danga, sunsun, zεkεnε, zaajε, nten, ɲama, sunsun, zεrε, wɔlɔ, ntomi, ʃɔ.

Kungofεnw : sinεnnin, bàla, minεn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ.

Donhu kungodaw tɔgɔ flε : jεninjε, ʃɔjo, tuni, yàla, bεlεŋεɲεn.

Kùlu tε Donhu kungo la.

Dugu kaburudoko

Donhukaw ka kaburudo ye kelen ye. A bε dugu ni tilebi cε.

Dugu waatiko

Donhu, waatiw bε Fɔ ɲɔgɔn kɔ ni samiɲε ni tltma ye sanko siratigε la.Sanji nàta hakε ye bl 800 ye sàn kelen kɔnɔ Donhu.

U bε Fɔ ɔɲgɔn kɔ ni fonεnε ni fùnteni ye waati kalaya siratigε la .Fùnteni bε Taa 8 na sannadan na, nεnε ta ye 18 ye dugumadan na. Samiɲε ni tlema cε, kawulε de bε yen. O bε Daminε ɔkutɔburukalo la ni ka Taa Bla desanburukalo la.