Wɔmɔ

Dugu yɔrɔfɔli

Wɔmɔ Bɛ Molobala kafoda-duguw fɛ. A fana bɛ Kàpaala galoda fɛ, o min Ye yen galoda-dugu ye. A Bɛ Sikaso kolomi min fɛ o Ye Kucala ye. Wɔmɔ n'o Kucala in cɛ jànya Ye bam 31 ye. A ni Sikaso ta bɛ Taa bam 140 ye. Susula bɛ Sɔrɔ wɔmɔ ni kɔrɔn 'cɛ ni bam 5 ye, sàjola b'a ni tlebin 'cɛ ni bam 5 ye fana. A kɛɲɛka-yanfanfɛla la, ʃìkolonba Bɛ yen ni bam 8 ye, nk'a worodugu-yanfan na, Ntɔso, ni dɔw b'o Weele Màsala la, o Bɛ yen ni bam 4 ye.

Dugu tɔgɔko

Wɔmɔ tutigɛbaa ye badenman mɔgɔ fla ye. U tùn bɛ dugu min na fɔlɔ yanni u ka Wɔmɔ Lasɔrɔ o ye watarala ye. Nka u Nàna dɔ de den ɲɛ Ci, o kɛlen, o mankanw Cayara, juguya bònyana u kan fɔ ka Se hakɛ la. Ɔ, a ma Лɛ min 'kɔ u ye yen Blà. O waatiw la, bɛɛ tùn bɛ ɲɔgɔn Dɔn lamini na. U y'a Dɔn ko mangoya min Bɔra n'u ye watarala k'o kelen bɛ se ka sìgi gɛlɛya olu 'bolo n'u Taa sɔrɔ o sɔrɔ. O hakilina nànen u fɛ, u Taar'u Sìgi kungokolon-tulenba dɔ la sɔn. U Tor'o de la fo n'a Kɛ fòrobɔ yɛrɛ ye ʃyɛn kelen. Sɛnɛ nana Dya u la yen, fo mɔgɔ wɛrɛw Tora ka Bɔ yɔrɔ wɛrɛw la ka Nà Fàra u kan. Ɔ, kɛlen sa, mɔgɔw yɛrɛ y'a Da yɔrɔ in na ko Wɔmɔ. "Wɔmɔ" ye mamara daɲɛ de ye, a kɔrɔ ye "jɛɲɔgɔnya". O tuma na, yen tɔgɔ Sɔrɔ nin hukumu in de 'kɔnɔ, ko badenman fla Jɛra ka dugu min Sìgi. Nka nin bɛɛ kɔ fɛ, yɔrɔ in bìnnen ka mɔgɔ wɛrɛw Sɔrɔ kelen ye yen fana Blà ka T'i Sìgi ʃikolonba. Nka Ala ko 'cyɛn, a y'o Kɛ ka Da kùn min n'a kelen tɛ 'màa ma Kɛ Ala ye k'o Dɔn. O la, n'a y'a fàamu an b'a Dɔn ko wɔmɔ Bɔra watarala la wa ʃikolonbaka dɔw fana y'u ye.

Dugu marabaako

Fàamadugutigiya wɔmɔkaw ta ye. siratigɛ la de y'a To u ta b Mununmunun yen jàmuw ni ɲɔgɔn 'cɛ. Ni yen kìn tùn ye fla Bɔ a ka C'a la a tùn bɛ mununmunun olu fana ni ɲɔgɔn 'cɛ nka i komin kìn kelen de bɛ min na, a Tora a bɛ mununmunun olu 'cɛ sɔn. Nka nin bɛɛ n'a ta wɔmɔkaw sungadili Kɛ ka dugutigi Sìgi. Kìn cɛkɔrɔba de bɛ K'a ye. Ɔ, nka ni Ala y'a Kɛ k'o Ntanyana dugu cɛkɔrɔba min bɛ Da o kan kɔrɔyakunda o bɛ K'a ye. Minnu ye dugutiya Kɛ ka Kɔn Dramann tarawele 'ɲɛ bì olu dɔw Flɛ: Nabuzaŋa tarawele, ʃoozaŋa koroma, ŋoro keyita, Mamuru tarawele, Лasunu tarawele, Sicɛ tarawele ani Dahakɔrɔ tarawele. Wɔmɔ tùn bɛ molobala de ka màra 'kɔnɔ màsakɛ-fanga waatiw la.

Dugu bònya

Wɔmɔ ye kìn kelen de ye. Jate labanw y'a Jira ko yen mɔgɔw tɛ Tɛmɛ màa 3000 kan bì. Dugu fɔlɔla ka Sìgi yɔrɔ min na u Bɔra yen k'a sababu Kɛ yen koroni ye. U b'ɔ yɔrɔ in Weele bì ko bolɛɛrɛ, kura in u b'o Weele ko bofɔrɔ.

Dugu siyako

Miɲakaw ani fulaw de bɛ wɔmɔ. Yen jàmuw ye Tarawele, keyita, danbɛlɛ, kulubali, tmura, suntura, jalo, kulubali, koroma ani jabaatɛ ye. Sinankunya bɛ Tɛmɛ yen tarawelew ni lamini kɔnɛw 'cɛ. Nka fɛn min ye yen furuɲɔgɔnya ye o kɔnnen dòn numuw ni fulaw 'cɛ yen, n'a Bɔr'o la tnɛ ʃi tɛ yen furuko la. Mamara kɔ fɛ bamanankan ni fulakan bɛɛ bɛ Fɔ.

Dugu baarako

Wɔmɔkaw bɛ sɛnɛ Kɛ kosɛbɛ. U bɛ fɛn caman Sɛnɛ, i n'a fɔ keninke, saɲɔn, sàba, malo, tiga, tiganinkuru, bananku, woso, ʃɔ, dà, kɔɔri, mangoro, lenburu, buyagi, manje, namasa, sɔmɔ, fòronto, jaba, tamati, nkɔyɔ, salati, ʃù, gan, kɔnkɔn, nanaye ani melɔn U bɛ baganmara ni jago ni mɔni ani bololabaara misɛnnin fana Kɛ u sèn fɛ. U ka bagan marataw ye: bà, misi, saga, fàli, wùlu, jakuma, ʃɛ, kami, tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin ye. U ka jago bɛ butigifeerew ni sɛnɛfɛn-feerew ni jiridenfeerew ni baganjagow ani bololafɛndlata-feerew de 'kùn kan kosɛbɛ. Mɔni bɛ Kɛ Wɔmɔ, nka laadalata dòn. U ka mɔnikɛminɛw ye o ye jɔ ni zɔlɔ ni flen ni muru ani doolen ye. U b'u ka mɔni Kɛ jisigiyɔrɔ minnu na olu Flɛ: Namalɔhɔ, togbɔhɔ ani locoŋɔ.

Dugu fɛɛrɛko

Manabɛlɛ ni wɔlɔjuruda o de ye Wɔmɔkaw fana ka kɔnɔminɛ-fɛɛrɛ ye. U fana bɛ marafa Tà kungosogobaw fàali kamà. U bɛ misiden dabɔ ni ncɔlɔ ye u yɛrɛ ɲumana ko "gbaray". U bɛ dugukɔnɔbagan murutilenw Minɛ ni fɛɛrɛ minnu ye, o dɔ ye jonborifli, koronka-minɛ ani nɛgɛka-minɛ (ni dumunifɛndɔ ye). Yen musow bɛ finisɔgɔ Kɛ kosɛbɛ.

Dugu yiriwaliko

Wɔmɔ ko kura nàlen dɔw ye: Лɔʃimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin, musojiginso, sɛnɛkɛmansin ani moto. Baɲumankɛtɔn-kunda, JIGISƐMƐJIRI, CMDT, AMED, KAFOJIGINƐ. U ka yiriwa tùn ɲɛsinnen bɛ sanuya sabatiliko, dutigiw dɛmɛni ni nàfolomugu ye, kɛnɛya sabatiliko ani sannifeerekow de ma.

Dugu kàlanko

Yen lakɔlikalan Dabɔra 2011 saàn. Fòroba ta dòn. Dugumandakun fàn fɔlɔ kàlanw dɔrɔn de bɛ K'a 'kɔnɔ. Sìginikalan kàlanso kelen bɛ yen kabini 2012 sàn. Lakɔlikalan kɔ fɛ blonkɔnɔ-kalan fana bɛ Kɛ yen. An bɛ bì min na a blon kelen de bɛ yen. Wa nin kalanw bɛɛ Nàna balikukalan Sɔrɔ yen. Nka an kɔni bɛ bì min na Lakɔlikalan de yangalen dòn ka Tɛmɛ balikukalan ni blonkɔnɔ-kalan bɛɛ kan.

Dugu batoko

Laadalabato ni silamɛya ni kerecyɛnya bɛɛ bɛ wɔmɔ. Yen silamɛya dònbaa ye Usmann tarawele ye. Kerecyɛnya ta ye Piyɛr Danbɛlɛ ye. Jumasmisiri kelen ani misiri gansan fla de b'u fɛ yen. Klan kelen ni tusɔnta fla bɛ yen fana. U b'u ka klan Weele u ka mamara la ko "tobinŋɛ" ni ka tusɔnta in Weele ko "kaʃìyɛ". Yen dugu dasiri ye bakɔrɔn kelen ani fàlimusa kelen ye.

Dugu ɲεnajεko

Diinɛkunkan-seliw ni denkundi, sanyɛlɛma de ye yenkaw ka ɲɛnajɛlakow ye. Jenbe, ya, buru, bàra, ntamannin, bala ani tabalen ye yen fɔlikɛminɛw ye. U ka nin ɲɛnajɛ ninnu bɛ Лanamaya u ka dugu fɛɛrɛba dɔ kan u yɛrɛ bɛ min Weele ko "buguntaan".

Dugu kungoko

Dàla ni fàla ani jɛ/lɛ ani kɔ dɔw bɛ Sɔrɔ wɔmɔ kungo 'kɔnɔ. A yɔrɔ ninnu na manɔgɔ , ntɛbɛn, ntòri, kaanaw, miniɲa, koorow ani koorokaaraw bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen. Wa jiri suguya caman fana bɛ Sɔrɔ yen kungo 'kɔnɔ i n'a fɔ jala, banan, sanan, npeku, zaban, gele, nsira, bumu, ʃì, nɛrɛ, toro, ntabakùnba, kòro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, bàro, ɲama, gunjɛ ani pɔpɔ. Kungosogo-kunda, miniɲan, dànkala, nkorongo, kungo-kami, wɔlɔ, gunnajɛ, warablen, bàla ani baninkɔnɔ bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen. U ka kngodaw ye Cɛnɔhɔ, duwaa, lɛgɛ, dutun ani ɲaŋa ye.