Gusgey
Dugu yɔrɔfɔli
Gusgey ye dugu ye min Bε Rarus galoda fε yen kolomi na. A ni Rarus cε ye bam 60 ye. A Bε Tumutu marabolo de fε. Dugu laminidugu 4 tɔgɔ ye: kɔrɔn fε Turʃawan de Bε yen. A n’o cε ye bam 2 ye. Tlebin fε Banikane de Bε yen, a n’o cε ye bam 10 ye. Kεɲεka fε ʃahanun de Bε yen, a n’o cε ye bam 1 ye. Worodugu fε o ye Kayiwa ye, bam 1. Gusgey ni duguba min ka Surun ɲɔgɔn na o ye Rarus ye.
Dugu tɔgɔko
Gusgey ye dugu in tɔgɔ ka bi a Sìgira. Tɔgɔ in nàcogo flε ni ye: Kεlε dɔ sen fε, mɔgɔ dɔw Bolila, o mɔgɔw ye dugu dakan. O de Nàna ni Gusgey tɔgɔ sɔrɔli ye.
Dugu dugutigiya
Laadala-dugutigi-ko de bε Gusgey. Dugutigiya bε kìn kelen ka bolo kan wa a bε jamu kelen ka bolo kan. Ni dugutigi-kɔrɔ Sàra kura de bε Sìgi sàn kelen o kɔ fε. Mɔgɔ min yen tu Tigε, o Bɔra kεɲεka fε ka Nà. Yen dugutigikɔrɔw ye: Haweyzun Mayiga. Mɔgɔ min bε dugu kun na bi o ye Muktar Mayiga ye. Dugu in tun jamanatigi-dugu kɔrɔ ye.
Dugu bònya
Gusgey ye kìn 6 ye. O kìnw ye: Alwalihɔndu, Sakarjida, Lolo izo, Koʃinakana, Korogusujinda, Alujirey. A sìgikεnε ye bam 4 ye. Dugu b’a sigiyɔrɔ 2nan na ni ye. A sigiyɔrɔ fɔlɔ tɔgɔ tun ye Alharijanba.
Dugu siyako
Siya minnu bɛ Gusgey olu ye kɔrɔbɔrɔ, bεla ani fla ye. Yen jamuw ye: Mayiga, Hayidara, Ture, Dikɔ, Sise. Sinankunya bε Mayiga ni Ture cε. Furusira bε bεε ni ɲɔgɔn cε dugu in na fɔ n’a Bɔra flaw la. Ka Fàra o kan furusira b’uni u kεrεfε dugu. Kan minnu bε Fɔ Gusgey olu ye sɔnŋay, bεla, bamanankan ani fransεkan ye.
Dugu baarako
Gusgeykaw fana bɛ sὲnɛ sɛbɛkɔrɔ Kɛ. Yen sεnεfεnw ye: keninke, kàba, saɲɔ, malo tiga, tiganinkuru, ɲimikala, gajaba, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kurubaga, dà, kɔɔri. O tɛmɛnen kɔ, u bɛ jiriba dɔw fana Turu i n'a fɔ: mangoro, lenburu, buyagi, manje, ʃiniwajiri ani ntɔmɔnɔ.Yenkaw bɛ nafɛnsὲnɛ-nakɔninw fana Bɔ sɔn. O nakɔnin ninnu na u bɛ fòronto ni jaba, ɲugu, tamati, nkɔyɔ, salati, ʃù, pɔmitɛri, gan, kɔnkɔn, nanaye, melɔn ani sira Sὲnɛ yen. Sὲnɛ kɔ fɛ, u bɛ baganmara fana Kɛ. U ka bagan marataw ye misi, fàli, bà, saga, wùlu, sò ani jakuma ye. Kamanmafɛnw fana b'a la i n'a fɔ: kami, ʃɛ,tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin. Gusgeykaw bɛ jago fana Kɛ ka Fàra ninnu kan. U ka jago ye butigifɛnfeere, sὲnɛfɛnfeere, jiridenfeere ani baganjago ye. Sugu bε Gusgey. O sugudonya ye sibiri ye. Bololabaara dɔw bɛ Kɛ Gusgeykaw fɛ i n'a fɔ: ŋunanda, segereda, ciyan, sìgilandla, kalakadla, sansaradla, dabadla, murudla, bɔgɔdagadla ani sὲnɛkɛminɛ wɛrɛ. Donsoya bɛ Kɛ yen fana. Yen baara sinsinnen don sεnε kan.
Dugu fὲɛrɛko
Gusgeykaw bɛ sògobaw Minɛ walima k'u Fàga. Olu fàgalanw ye: marafa, bese, sɔgɔlan, waraminɛ-nɛgɛ, nkalaɲɛ, fɛlɛbɔ, lɛjuru ni dɔw k'o ma ko fɛrɛn ni basaminɛ-nɛgε, jakumaminɛ-nɛgɛ, wosen ani wùlu ʃuli a sògo masina na. Yen, u bɛ kɔnɔw Minɛ walima k'u Fàga ni manabɛlɛ, ntɛfɛrɛ, wɔlɔjuru, gɛnni ni furabuluda ni samakaminɛ-fankan, a kɔnɔ masina nɛgɛni ni fεn wɛrɛ ye, ʃìladɔn mana dali ani jagi sirili kɔnɔ masina ɲɛ. U fana bɛ ncɔlɔw, jonbori, gɛnni ani koronni Kɛ k'u ka sokɔnɔ-baganw Minɛ.
Dugu yiriwaliko
Kokura nalenw dugu in kɔnɔ olu ye : Лɔʃimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin, kɛnɛyasow ani moto, latigεdɔn, senfεjuru.
Baaɲumankɛtɔn min ni dugu bɛ baara la bi o ye jiko (ji walankatali) baɲumakεtɔn ye.
Baaɲumakɛtɔn min ni dugu Delila ka baara Kɛ ɲɔgɔn fɛ o ye Sεnε ta ye
Dugu kàlanko
Gusgey lakɔlikalan Dabɔra kabi Mali ka yεrεmahɔrɔnya ta waati (1960 sàn) . Yen lakɔli ye foroba ye. San 9kalan don. Madarasa ye 3 ye, sàn naanikalanw don wa kεnyεrεyew don. Siginnikalanso saba bε yen, olu ye sàn 3 kalanw ye. Balikukalnso ni blonkɔnɔkalanso fana bε yen.
Blonkɔnɔkalan de Nàna dugu in kɔnɔ fɔlɔ nka lakɔlikalan fanga de ka bòn.
Lakɔlikalan siratigε la mɔgɔ minnu Kεra minisiri ni jɔyɔrɔtigi ye olu flε :
Aba Hayidara. Ale de Kεra ɲεmaa ye. A sigilen bε Bamakɔ ;
Nuhun Hayidara. Ale ye wàsaden Kεra Rarus. A sì bε sàn 86 la bi.
Dugu batoko
Silamɛya Dònna Gusgey Alfadali ni Abubakar de fε Musafanga waatiw. Misiri gansa 5 bɛ yen ni ka jumamisiri Kε 1 ye.
Dugu ɲεnajεko
Kɔɲɔ, laadalakow, tɔnɲɛnajɛw, seliw, sanyεlεmaw ani sankunbεn ye Gusgeykaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka o ɲɛnajɛ ninnu fɔlifɛnw ye nkɔnin, flen, gita, bàra ani dunun ye. Nka ɲɛnajɛfɛn kɔrɔ dɔw fana bɛ yen i n'a fɔ bɛlɛta, nparibɔ, fɛrɛn, juruden, nten, wali, ʃεnta ani kɔlɔci. Gusgeykaw ka nin ɲɛnajɛ ninnu bɛ Kɛ fεrε de la.
Dugu kungoko
Gusgey kungo kɔnɔ, jisigiyɔrɔw (ba, kɔ), jiriw ani kungofɛnw de bɛ yen.
Dugu in na, ba ye 1 ye, kɔ ye 1 ye
Jisigiyɔrɔ ninnun na fɛn minnu bɛ Sɔrɔ yen : manɔgɔ, npɔliyɔ, ssalen, ntɛbɛn, samu, kɔnkɔn, zeku, zàra, wulujɛga, bilinkitin, sajɛgɛ, nàna, baman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori, wondo, mà
Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingɛ, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, danga, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, nten, ɲama, ngùna, minkɔn.
Kungofɛnw : sinɛnnin, bàla, minɛn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ.
Gusgey kùlu tɔgɔ ye Tinteru ye.
Dugu kungodaw : nurukane, karakasu, taʃiwada
Dugu kaburudoko
Gusgey kaburudo ye 2 ye, denmisεnw ta ani maakɔrɔbaw ta. U bεε bε dugu ni kεɲεka cε.
Dugu waatiko
Gusgey, ni samiɲɛ Bɔra yen kawulɛ bɛ Nà n'o Bɔra yen Tlema bɛ Nà. Nka sanji nani ka Dɔgɔ yen kosεbε .
Dugu kabakoma-yɔrɔko
Kabakomayɔrɔ minnu bε dugu in na olu ye Zeyinabusara (kaburu) ani Sahaba Izey tondo ye.
Min tɔgɔ bɔlen dòn fɔ jamana wεrεw mɔgɔw bε Nà a Flε, o ye Sahaba Izey tondo ye.
Blàdon : 2017-02-25 Yɛlɛmako laban : 2017-02-25
