Sekɔrɔnin

Dugu yɔrɔfɔli

Sekɔrɔnin Bε Sìrakɔrɔ galoda fε Kita kolomi na. A ni Sìrakɔrɔ cε ye bam 45 ye ni k’a ni Kita cε Kε bam 100 ye. A bε Kayi marabolo de fε. Dugu laminidugu naaniw ye Kεgεba ye a ni kɔrɔn 'cɛ, a ni dugu min cε ye bam 20 ye. Tlebin fε Gɔrɔ de Bε yen, a ni min cε ye bam 7 ye. Kεɲεka fε Kaman Bε yen, bam 6. Balandugu B'a ni worodugu 'cɛ, bam 4. Sekɔrɔnin ni duguba min ka Surun ɲɔgɔn na o ye Kita ye.

Dugu tɔgɔko

Sekɔrɔnin ye dugu in tɔgɔ ye kabi a Sìgira.

Dugu dugutigiya

Laadala-dugutigi-ko de bε Sekɔrɔnin. Dugutigiya bε jamu kelen ka bolo kan. Ni dugutigi-kɔrɔ Sàra kura de bε Sìgi kalo 4 o kɔ fε. Mɔgɔ min yen tu Tigε, o ye Malatɔ Sule ye. Ale d Bɔra Masina ka Nà. Sεnεkεla tun don. Yen dugutigikɔrɔw ye: Numusira, burama, Bubu, Cεblen, Sori, Lanseni, Amadi. U bεε tun ye Jalo ye. Mɔgɔ min bε dugu kun na bi o ye Bubu Jalo ye. Dugu in tun jamanatigi-dugu min ka mara kɔrɔ o ye Sirakɔrɔ ye.

Dugu bònya

Sekɔrɔnin sìgikεnε ye bam 400 ye. Dugu b’a sigiyɔrɔ fɔlɔ la halibi.

Dugu siyako

Siya minnu bɛ Sekɔrɔnin olu ye flaw, bamananw ani maninkaw ye. Yen jamuw ye: Jalo Jakite, Sidibe, Sangarε, Tarawele ani Kɔnε. Sinankunya b’u yεrεdama ni ɲɔgɔn cε. Kan min bε Fɔ Sekɔrɔnin o ye, bamanankan ye.

Dugu baarako

Sekɔrɔninkaw fana bɛ sὲnɛ sɛbɛkɔrɔ Kɛ. Yen sεnεfεnw ye: keninke, kàba, saɲɔ, malo tiga, tiganinkuru, ɲimikala, gajaba, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kurubaga, dà, kɔɔri. O tɛmɛnen kɔ, u bɛ jiriba dɔw fana Turu i n'a fɔ: mangoro, lenburu, buyagi, manje, ʃiniwajiri ani ntɔmɔnɔ.Yenkaw bɛ nafɛnsὲnɛ-nakɔninw fana Bɔ sɔn. O nakɔnin ninnu na u bɛ fòronto ni jaba, ɲugu, tamati, nkɔyɔ, salati, ʃù, pɔmitɛri, gan, kɔnkɔn, nanaye, melɔn ani sira Sὲnɛ yen. Sὲnɛ kɔ fɛ, u bɛ baganmara fana Kɛ. U ka bagan marataw ye misi, fàli, bà, saga, wùlu, sò ani jakuma ye. Kamanmafɛnw fana b'a la i n'a fɔ: kami, ʃɛ,tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin. Sekɔrɔninkaw bɛ jago fana Kɛ ka Fàra ninnu kan. U ka jago ye butigifɛnfeere, sὲnɛfɛnfeere, jiridenfeere ani baganjago ye. Sugu tε Sekɔrɔnin. Bololabaara dɔw bɛ Kɛ Sekɔrɔninkaw fɛ i n'a fɔ: ŋunanda, segereda, ciyan, sìgilandla, kalakadla, sansaradla, dabadla, murudla, bɔgɔdagadla ani sὲnɛkɛminɛ wɛrɛ. Donsoya bɛ Kɛ yen fana. Yen baara sinsinnen don sεnε kan. Ka Fàra o kan mɔni fana bε Kε yen.

Dugu fὲɛrɛko

Sekɔrɔninkaw bɛ sògobaw Minɛ walima k'u Fàga. Olu fàgalanw ye: marafa, bese, sɔgɔlan, waraminɛ-nɛgɛ, nkalaɲɛ, fɛlɛbɔ, lɛjuru ni dɔw k'o ma ko fɛrɛn ni basaminɛ-nɛgε, jakumaminɛ-nɛgɛ, wosen ani wùlu ʃuli a sògo masina na. Yen, u bɛ kɔnɔw Minɛ walima k'u Fàga ni manabɛlɛ, ntɛfɛrɛ, wɔlɔjuru, gɛnni ni furabuluda ni samakaminɛ-fankan, a kɔnɔ masina nɛgɛni ni fεn wɛrɛ ye, ʃìladɔn mana dali ani jagi sirili kɔnɔ masina ɲɛ. U fana bɛ ncɔlɔw, jonbori, gɛnni ani koronni Kɛ k'u ka sokɔnɔ-baganw Minɛ.

Dugu yiriwaliko

Kokura nalenw dugu in kɔnɔ olu ye : Лɔʃimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin, kɛnɛyasow ani moto, latigεdɔn, senfεjuru.

Baaɲumankɛtɔn min ni dugu bɛ baara la bi o ye CMDT ye.

Baaɲumakɛtɔn minnu ni dugu Delila ka baara Kɛ ɲɔgɔn fɛ olu ye CMDT (Sεnε yiriwali) ani Elewetas ye.

Dugu kàlanko

Lakɔlikalan ni blonkɔnɔkalan bε Sekɔrɔnin.

Blonkɔnɔkalan de Nàna dugu in kɔnɔ fɔlɔ nka lakɔlikalan fanga de ka bòn.

Lakɔlikalan siratigε la mɔgɔ min Kεra jɔyɔrɔtigi ye o ye Yɔrɔjan Jalo ye.Ale de Kεra dɔgɔtɔrɔ ye Bamakɔ. A ʃi ye sàn 95 ye bi.

Dugu batoko

Silamɛya Dònna Sekɔrɔnin Malatɔ Sule de fε dugu sigi waatiw. Misiri gansa 1 bɛ yen ni ka jumamisiri Kε 1 ye. O kɔ fε laadalabato min bε yen o ye Moribayasa ye.

Dugu in tεnεw ye banankɔrɔ, dankunnidɔ ani sirabakanna ye.

Dugu ɲεnajεko

\Kɔɲɔ, laadalakow, tɔnɲɛnajɛw, seliw, sanyεlεmaw ani sankunbεn ye Sekɔrɔninkaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka o ɲɛnajɛ ninnu fɔlifɛnw ye nkɔnin, flen, gita, bàra ani dunun ye. Nka ɲɛnajɛfɛn kɔrɔ dɔw fana bɛ yen i n'a fɔ bɛlɛta, nparibɔ, fɛrɛn, juruden, nten, wali, ʃεnta ani kɔlɔci. Sekɔrɔninkaw ka nin ɲɛnajɛ ninnu bɛ Kɛ fεrε de la.

Dugu kungoko

Sekɔrɔnin kungo kɔnɔ, jisigiyɔrɔw (dàla, fàla, kɔ), jiriw ani kungofɛnw de bɛ yen.

Dugu in na, dàla ye 1 ye, kɔ ye 1 ye, fàla ye 1 ye.

Jisigiyɔrɔ ninnun na fɛn minnu bɛ Sɔrɔ yen : manɔgɔ, npɔliyɔ, ssalen, ntɛbɛn, samu, kɔnkɔn, zeku, zàra, wulujɛga, bilinkitin, sajɛgɛ, nàna, baman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori, wondo, mà, tawu

Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingɛ, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, danga, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, nten, ɲama, ngùna, minkɔn.

Kungofɛnw : sinɛnnin, bàla, minɛn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ.

Sekɔrɔnin kùluw tɔgɔ ye Kurukɔnɔkutu, Kuruba ani Gɔrɔkuru ye.

Dugu kungodaw : sasan, tarenida, sabuɲumanna, mεnsεbεla, yɔrɔbala, kɔrɔkɔ.