FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 44nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Sɔ̀misira fàrilabɔcogo

1.    Sɔ̀misira kofɔli

-        Fòrobafɔli la, an bɛ min Weele yàn ko sɔ̀misira, a bɛ Fɔ o ma kɔ̀rɔlen ko fàsasira ;
-        Sɔ̀misira Ye ‘fɛn jùrulama ye min fàrila ka jɛ k’a Labὲn ni ‘fù mìsɛnninw ye n’a ka baara ye kùnnafoni latὲmɛni ye kùnsɛmɛ ni fàrikolo yɔrɔ tɔ̀w ‘cɛ ;
-        Kùnnafoni sugu min tὲmɛsira Dòn o bɛ Weele ko sɔ̀mi ;
-        Adamaden bɛ fɛn o fɛn Dɔn, a y’o sɔ̀mi de Sɔ̀rɔ fɔlɔ ;
-        O la, sɔ̀misira ka baara ye sɔ̀mi dili ye fàrikolo ma sɛmɛtufaw fɛ.

2.    Kolomafɛnw sɔ̀misira làhala

-        Kolomafɛnw sɔ̀misira kɛcogo la kà fàrikolo Labɔ, sɔ̀misira tlalen Dòn kà mìnɛ Kɛ dàlilu 2 ma : sɔ̀misira dacogo dàlilu ani sɔ̀misira ka ‘wale kɛta dàlilu ;
-        Sɔ̀misira dacogo dàlilu la, sɔ̀misira bɛ fàri Labɔ sira 2 fɛ: sɔ̀mi soba ani dafɛsɔmiso ;
-        Sɔ̀mi soba Ye kùnkolosɛmɛ ni kɔsɛmɛ fàralen ye ɲɔgɔn kan ;
-        Dafɛsɔmiso Ye sɛmɛtufaw ye minnu jùrulama bɛ Fàra-fara kà Bɔ kɔsɛmɛ na kà Dòn fàrikolo fɛ kà Taa, o sɔ̀milakow ɲɛnabɔli ‘kan ma.
-        Sɔ̀misira ka ‘wale kɛta dàlilu la sisàn, sɛmɛtufaw bɛ Tla suguba 2 ye : làɲinisɔmisira ani ɲìnɛmasɔmira ;
-        Làɲinisɔmisira de b’a To fàri b’a lamininakow Dɔn ni fàri sɔ̀minan 5 kà baara ye ;
-        Лìnɛmasɔmisira fana ka baara Ye yὲrɛmabaaraw blàli ye ‘sèn kan fàrikolo la i n’a fɔ ninakili bɔli a tìgi ɲìnɛ ma, jòli wòyoli, sùmanbayɛlɛma, ani sùnɔgɔ nàli mɔ̀gɔ la.

3.    Sɔ̀misira baarakɛcogo

-        Sɛmɛtufaw ka baara ye sɔ̀mi dònikataa ni dònikasegin ye fàri yɔrɔw ni ɲɔgɔn ‘cɛ ;
-        O taanikasegin y’a To sɛmɛtufaw Kɛra siya 2 ye : làsɔmisɛmɛtufa ani jaabilisɛmɛtufa;
-        Sɛmɛtufa min bɛ sɔ̀milako Ci kà Taa sɔ̀mi soba ma o bɛ Weele ko làsɔmisɛmɛtufa ;
-        O sìna na, sɛmɛtufa min bɛ cikanw Labɔ sɔ̀mi soba la kà Taa fàrikolo yɔrɔw Blà baara dɔ kɛli la, o tɔgɔ ye ko jaabilisɛmɛtufa ; lamagasɛmɛtufa y’ale dɔ ye.

4.    Bàna minnu bɛ sɔ̀misira Mìnɛ

-        Bàna minnu bɛ sɔ̀misira Mìnɛ olu bɛ Weele ko sɔ̀misiralabanaw ;
-        A bànaw bɛ Tla dànsigiyɔrɔba 3 ye kà Fàra dànsigiyɔrɔnin dɔw kan : bànakisɛdon taw, fununi ani kùrusigi taw;
-        Bànakisɛdon sira fɛ, dègun bɛ Se sɔ̀misira ma bànakisɛw fɛ, jàtigitɔɔrɔlaw ani sàngaranw;
-        Sènfagabana sababu bɛ Bɔ sàngaran min na o bɛ kɔsɛmɛ de Mìnɛ k’o sɔ̀mi Tiɲɛ ;
-        Kùnsɛmɛfunu sababu bɛ Bɔ sàngaran min na o bɛ kùnsɛmɛ de Mìnɛ ;
-        Fununiw sira fɛ, sɔ̀misira bɛ dègun minnu Sɔ̀rɔ olu tɔgɔ dalen Dòn u mìnɛyɔrɔw la : kɔsɛmɛsirafunu (myélite), sɔ̀misirafunu (névrite), sɛmɛfarafunu (méningite) ;
-        Fununiw sɔ̀rɔsababu ka ca : bànakisɛdon, kɛnkɔnɔw walima joginnidaw ;
-        Kùrusigi sira fɛ sisàn, sɔ̀misira bɛ dègun Sɔ̀rɔ kùru sugu dɔw sìgili fɛ a sira kan ;
-        O kùruw caman ye fàrikolo ‘yɔrɔ wɛrɛ labon ka poyili kɛlen ye sɔ̀misira kan ;
-        Sɔ̀misiralabana ‘sugu wɛrɛw ye sɔ̀misiradimi ye, kùnbabin, kìrikirimasiyɛn ani kùnsɛmɛmuluku dɔw.

5.    Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na

bànakisɛ = microbe pathogène
bànakisɛdon = infection
bon = cancer
dafɛsɔmiso = système nerveux périphérique
fù = fibre
fununi = inflammation
jaabilisɛmɛtufa = neurone effecteur
jàtigitɔɔrɔla = parasite
joginnida = traumatisme
kɔsɛmɛ = moelle épinière
kɔsɛmɛsirafunu = myélite
kɛnkɔnɔ = empoisonnement
kìrikirimasiyɛn = épilepsie
kolomafɛn = vertébré
kùnbabin = migraine
kùnkolosɛmɛ = cerveau
kùnsɛmɛfunu = encéphalite
kùnsɛmɛmuluku = paralysie cérébrale
kùru = tumeur
labɔ = innerver, irriguer
làmagasɛmɛtufa = neurone moteur
làɲinisɔmisira = système nerveux somatique / volontaire
làsɔmisɛmɛtufa = neurone sensitif
ɲìnɛmasɔmira = système nerveux végétatif / autonome / involontaire
poyili = métastase
sàngaran = virus
sènfagabana = poliomyélite
sɛmɛfarafunu = méningite
sɛmɛtufa = neurone
sɔ̀mi = influx nerveux, avertissement, réceptivité
sɔ̀mi soba = système nerveux central
sɔ̀minan = organe de sens
sɔ̀misira = nerf
sɔ̀misira fàrilabɔcogo = système nerveux
sɔ̀misiradimi = névralgie
sɔ̀misirafunu = névrite
sɔ̀misiralabana = pathologie du système nerveux
yὲrɛmabaara = acte reflexe

Sunkofɔlan

Ballo, Issiaka, 2022, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine, Bamako, édis.
Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Danbele, Mamadu, Sɔngomo, Sanusi, 2004, Dɔnniyakalan sàn 5nan-6nan, Bamakɔ, Edition Donniya
Microsoft Encarta Collection, 2009, nerveux, système.
Microsoft Encarta Junior, 2009, le système nerveux.

Blàdon : 2024-08-23     Yɛlɛmako laban : 2024-08-23


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

 

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2024-08

2024-07

2024-06

2024-05

2024-04

2024-03

2024-02

2024-01

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015