FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 43nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Jòliwoyo mìnɛn : sɔ̀n

1.    Jòliwoyo mìnɛn sun : sɔ̀n kofɔli

-        Jòliwoyo mìnɛn sun ye sɔ̀n ye fàrikolo la, ni dɔw ko a ma ko dùsukun ;
-        Sɔ̀n ye ‘fɛn bàralama ye disi ‘kɔnɔ wo Bɛ min ‘kɔnɔ, n’a bònya bɛ zàbankuru cogo la k’a girinya Se garamu 250 ɲɔgɔn ma baliku la ;
-        A bàra bɛ Tla fànba 4 ye : sɔ̀ntlo flà ani sɔ̀nbara flà ;
-        Sɔ̀nbu ye ‘bù hɔrɔnyalen ye, bù min y’i yὲrɛ Dànbɔ ‘bù gansanw cogoya la ;
-        Sɔ̀n yὲrɛ bɛ Bange fàrikolo la kabini kɔnɔbara ‘kalo sabanan ;
-        Sɔ̀n bɛ jòli baarali jɔ̀yɔrɔ Fa fàrikolo la ;
-        A ka baara ye jòli cukubali de ye i n’a fɔ nùmuw ka fanfyɛlan : kà jòli Fòron, k’a Baara kàsɔrɔ k’a Fiyɛ kà Bɔ jòlisiraw fɛ;
-        Cukubali ‘sèn fɛ, jòli bɛ Wòyo kà fàri Labɔ ‘sira kùnbaba 4 fɛ : jòliwoyoba sira, jòliwoyonin ta, fòorijoliwoyo ani sɔ̀nbufɛjoliwoyo.

2.    Jòliwoyoba

-        Jòli wòyoli min bɛ Bɔ numanfɛsɔ̀nbara la kà fàrikolo mùmɛ Balo kàsɔrɔ kà Nà Dòn kininfɛsɔ̀ntlo ‘kɔnɔ o de bɛ Weele ko jòliwoyoba ;
-        A bɛ Weele tàn bàri jòli bòlili kùntaala ka jàn a sira in fɛ ni jòli wòyocogo tɔ̀ bɛɛ ye ;
-        Jòliwogoba bɛ baara Kɛ ni jòliblensira ni jòlifinsira flà bɛɛ ye.

3.    Jòliwoyonin

-        Jòli bòlisira an’a bòlicogo min bɛ Bɔ kininfɛsɔ̀nbara la kà Tὲmɛ fogonfògon fɛ kàsɔrɔ kà Nà numanfɛsɔ̀ntlo ‘kɔnɔ o de bɛ Weele ko jòlibolinin ;
-        A bɛ Weele tèn bàri jòli bòlili kùntaala man jàn a yɔrɔ la ;
-        Jòliwoyonin ‘sèn fɛ, jòli bɛ Jèni fogonfògon ‘kɔnɔ k’a nɔgɔw Bɔ a la k’a Lakuraya ni ninan ye tugun ;
-        Jòli sὲgɛnnen ‘se o se kininfɛsɔnbara ‘kɔnɔ, o waleya kelenw bɛ Bɔ a sira fɛ adamaden ka nimaya ‘kɔnɔ.

4.    Fòorijòliwoyo

-        Ale ye ‘jòliwoyo ye min bɛ Waleya nùguw ni biɲɛ ‘cɛ ;
-        Jòli dɔ bɛ Bɔ nùgumisɛn na kà Taa biɲɛ na ;
-        O jòli in bɛ làbɛncogo kura Kɛ biɲɛ ‘kɔnɔ walasa a kɔnɔfɛnw ka Se kà Nà ni balolanw ye nùgumisɛn jòlisira fɛ.

5.    Sɔ̀nbufɛjoliwoyo

-        Sɔ̀nbufɛjoliwoyo ye jòli bòlili ‘ko ye sɔ̀n sògo fɛ, kà sɔ̀n Bàlo balolanw ni ninan na ;
-        A bɛ da Mìnɛ sɔ̀njurublen bolofara dɔ la kà Jìgin sɔ̀n sògo fɛ ni jòlisira mìsɛnw ye ;
-        Sɔ̀nbufɛjoliwoyo bɛ nà Fòori kininfɛsɔntlo la numanfɛsɔntlo nɔ̀ na ;

6.    Jòlitan kisa

-        Jòlitan ye jòli digili ye jòlisira fɛ min sababu ye sɔ̀n ka jòliseri ye ;
-        Jòlitan bɛ Dɔn i bolo dali la jòlisira kan fàri kan ;
-        Jòlisira bɛ funukajigin min Kɛ, o de ye jòli tanni kisa ye.

7.    Sɔ̀n kùnkanbanaw

-        Bàna minnu bɛ sɔ̀n Mìnɛ, sɔ̀nnabanaw, olu ‘sèn Bɛ sàya sababu fɔlɔw la bì ;
-        Sɔ̀nnabanaw bɛ Dan sugu 2 ye : Woloninye taw ani sɔ̀rɔli taw ;
-        Woloninye ta fànba bɛ Bɔ sɔ̀nbara flà ɲɔgɔnlasɔrɔsiraw tiɲɛni na u dacogo la ;
-        Sɔ̀nnabana sɔ̀rɔlen ye dègun dɔ kɛli ye kà sɔ̀n fàn dɔ Sɔ̀rɔ joginni dɔ bolo ma ;
-        Sɔ̀nnabana fànba ye sɔ̀rɔli taw ye i n’a fɔ : sɔ̀nnamini taw, sɔ̀nkɔnɔfiri taw, walima sɔ̀nfiri yὲrɛ taw ;

8.    Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na

balolan = nutriment
biɲɛ = foie
bù hɔrɔnyalen = tissu spécialisé
cukubali = pompage
fiyɛ = refouler
fogonfògon = poumon
fòorijoliwoyo = circulation porte
fòron = aspirer
jòli = sang
jòliblensira = artère
jòlifinsira = veine
jòlisira = vaisseau sanguin
jòlitan = pouls
jòliwoyo = circulation sanguine
jòliwoyo mìnɛn = appareil circulatoire
jòliwoyoba = grande circulation
jòliwoyonin = petite circulation
kininfɛsɔnbara = ventricule droit
kininfɛsɔ̀ntlo = oreillette droite
labɔ = irriguer
ninan = oxygène
nùgu = intestin
nùgumisɛn = intestin grêle
numanfɛsɔnbara = ventricule gauche
numanfɛsɔntlo = oreillette gauche
sɔ̀n = cœur
sɔ̀nbara = ventricule
sɔ̀nbufɛjoliwoyo = circulation coronarienne
sɔ̀nfiri = myocarde
sɔ̀njurublen = aorte
sɔ̀nkɔnɔfiri = endocarde
sɔ̀nnabana = cardiopathie
sɔ̀nnamini = pericarde
sɔ̀ntlo = oreillette
sɔ̀rɔli = acquis
woloninye = congénital
wòyo = circuler

Sunkofɔlan

Ballo, Issiaka, 2022, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine, Bamako, édis.
Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Bordes, Gérard, 1978, Grande encyclopédie Atlas de la médecine, volume 3 et 7, Paris, Edition Atlas.
Microsoft Encarta Collection, 2009, corps humain.
Danbele, Mamadu, Sɔngomo, Sanusi, 2004, Dɔnniyakalan sàn 5nan-6nan, Bamakɔ, Edition Donniya

 

Blàdon : 2024-08-09     Yɛlɛmako laban : 2024-08-09


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

 

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015