Kàpaala

Dugu yɔrɔfɔli

Kàpaala Ye galoda-dugu de ye. Sikaso marabolo dugu dɔ dòn nk'a bɛ yen Kucala kolomi de fɛ. Kàpaala ni Kucala cɛ jànya ye bam 25 ye. A ni Sikaso ta ye bam 138 ye. A ni ʃìkolonba bɛ dàncɛ Bɔ ni bam 4 ye. A ni Sangaba fana ka surun ɲɔgɔn na kosɛbɛ. A kɛɲɛkayanfan fɛ, Wucinna Bɛ yen ni bam 11 ye. A worodugu-yanfan fɛ ntɔrlanin bɛ yen ni bam 6 ɲɔgɔn ye.

Dugu tɔgɔko

Kàpaala tɔgɔ Sɔrɔcogoko kan, kunnafoni kɛnɛman ma Sɔrɔ nka kàla bɛ Se ka Turu min kan o ye ko kɛlɛ de delila ka Bìn a dugu in kan lawale la. U dɛsɛlen, minnu Sera k'u yɛrɛ Tla olu Bòlila ka T'u ɲɛmadogo yɔrɔ wɛrɛ la. Ɔ, kɛlɛ bannen, dɔw Seginna ka n'u Sìgi yen. O de Nàna ni "Kàpaa" ye. Daɲɛ in ye mamara de ye. Nk’a bɛ fɛn damadɔ Лini kɔrɔko siratigɛ la. "Ka Paa" (a Bòlila), "ka Pa" (a Nàna), "Kàpahay" (tomon). Siga t'a la, nin daɲɛ ninnu bɛɛ dlonnen dòn kɛlɛ de la nka 'bolo tɛ Se ka nin dɔla kelen ma k'a tɔgɔ in Dara ka Da o kan.

Dugu marabaako

Faama-dugutigiya de bɛ kàpaalakaw fɛ yen. Nka o bɛɛ n'a ta u ka o dugutigiya tolen bɛ kìn kelen ni jàmu kelen de 'bolo yen. Kɔrɔyako tɛ u ka dugutiya ye, u b'u taw Sugandi. I n'a fɔ an y'a Fɔ cogo min na, faama-dugutigiya y'u ta ye nka ni dannaya Dara min kan k'i Sugandi ka Kɛ yen dugutigi ye ni saya ma S'i ma foyi t'i Lawuli ka Bɔ yen. Ɔ nka ni Ala y'a kɛ ko dugutigi Ntanyanna 'bɛn bɛ Kɛ waati dɔ de kan n'o Sera u bɛ sɔrɔ ka mɔgɔ kura Sugandi k'o Sìgi. Kàpaala tutigɛbaa Bɔra mande donsoya sira kan ka Nà yen tu Tigɛ. O de ye yen dugutigi fɔlɔ ye. O kɔ fɛ minnu Kɛr'a ye cilen 'kɔ olu ye: Hɔgze sunŋara, Kasunm sunŋara ani Madu sunŋara ye. Nka bì, Adu sangare de bɛ yen. Kun min Bɔra n'a ye sunŋaraw la ka Nà sangare la o ma Walanwalan.

Dugu bònya

Kìn 9 de Bɛ kàpaala: Kafiŋela, pɔrɔgɔso, kaɲigala, nizerekan, fandukan, flaakan baninkɔ, dozii ani kinikan. Mali mɔgɔ hakɛdɔnni jate laban min Kɛra kàpaalakaw taar'u Jɔn mɔgɔ 2181 na.

Dugu siyako

Fulaw ni dɔgɔnɔ dɔw bɛ yen ka Fàra miɲakaw kan. Yen jàmuw ye sunŋara, sangare, danbɛlɛ, kulubali, tarawele, konatɛ, mankani ani kɔnɛ ye. Kàpaalakaw. Kàpaala ni dugu minnu ye sinankunmanw ye olu ye: Zeena, sanŋɛɛla, baso ani wurekela ye. Furu kɔnnen dòn kàpaala ni zeena dɔrɔn de 'cɛ, n'o tɛ furuɲɔgɔnnya b'a n'a laminidugu tɔ bɛɛ 'cɛ, wa o cogo kelen na, a bɛ Tɛmɛ du bɛɛ ni kabila bɛɛ ni ɲɔgɔn 'cɛ. Mamara kɔ fɛ, kàpaalakaw bɛ kan wɛrɛ minnu Fɔ olu ye: bamanankan, fulakan ani dɔgɔnɔkan ye.

Dugu baarako

kàpaalakaw ka baarawla fànba ye sɛnɛ ye. U bɛ sɛnɛfɛn caman Sɛnɛ, i n'a fɔ keninke, saɲɔn, sàba, malo, tiga, tiganinkuru, gajaba, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, bɛnɛ, soza, dà ani kɔɔri. O kɔ fɛ, foronto ni tamati ni nkɔyɔ ni salati ni ʃù ni gan ni kɔnkɔn ni nanaye ani melɔn fana Sɛnɛ. U bɛ jirituru fana Kɛ. Yen jiriturutaw ye: lenburu ni mangoro ni buyagi ani sɔmɔ ye.O kɔ fɛ, u bɛ baganmara ni jago ni mɔni ani bololabaara misɛnnin dɔw fana Kɛ u sèn fɛ. U ka bagan marata yen, daba ni kamanmafɛn-kunda na o dɔw ye bà, misi, saga, fàli, wùlu, jakuma, lɛ, ʃɛ, kami, tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin ye. U ka jago bɛ butigifeerew ni sɛnɛfɛn-feerew ni jiridenfeerew ni baganjagow ani bololafɛndlata-feerew (numuyabaaraw) de 'kùn kan kosɛbɛ. Laadalamɔni de bɛ K'u fɛ yen nɔ. U k'o mɔni in bɛ K'u ka kɔw n'u ka lɛw kɔnɔnaw la. Yen jɛgɛminɛ-fɛɛrɛw ye: jɔ ni muru ni ntolen ani sɔgɔlanw ye. Kàpaala sugu jɔdon ye tarata ye. Donsoya bɛ yen.

Dugu fɛɛrɛko

Manabɛlɛ ni wɔlɔjuruda ani gɛnni de ye kàpaalakaw fana ka kɔnɔminɛ-fɛɛrɛ ye. Marafa y'u ka kungosogobaw fàalan ye. U bɛ misiden dabɔ ni fɛɛrɛ min ye o ye ncɔlɔ n'u b'a Weele ko "gbarayi" mamara la. U bɛ dugukɔnɔbagan murutilenw Minɛ ni fɛɛrɛ minnu ye, o dɔ ye jonborifli, koronka-minɛ ani nɛgɛka-minɛ (ni dumunifɛndɔ ye) walima k'a bagan-masinan Gɛn ka Minɛ a ku ma k'a Sama fo k'a Lajɔ. Yen musow bɛ finisɔgɔ Kɛ kosɛbɛ.

Dugu yiriwaliko

Kàpaala ye dɛmɛ caman Sɔrɔ baɲumankɛtɔn-kunda. Olu la, an bɛ Se ka CMDT ni PAGE ЛƐTAA ni JIGISƐMƐJIRI ni KɲFO JIGINƐ ani USAID Tɛrɛmɛ. Nin baɲumankɛtɔn ninnu ka baaraw Bòlila kàpaalaka yiriwa kan dakuncaman na, i n'a fɔ kɛnɛya, sɛnɛ, kàlan o n'a ɲɔgɔnna wɛrɛw. An bɛ dòn min na i ko bì ko kura damadɔ bɛ Sɔrɔ kàpaala i n'a fɔ ɲɔʃimansin, kɔlɔn ŋana, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin ani moto.

Dugu kàlanko

Lakɔlikalanso min bɛ kàpaalakaw fɛ yen, o ye forobata ye. dugumandakun fàn fɔlɔ n'a flanan bɛɛ b'a la. A kàlanso in da Yɛlɛna 1990 sàn. O kɔ fɛ, madarasa kelen fana bɛ yen tun. O fana da Yɛlɛ ni sisan cɛ bɛ sàn 20 ɲɔgɔn Bɔ, dugumandakun fàn fɔlɔ dɔrɔn ta dòn. Kàpaala sìginikalanso ye kelen ye, o Dabɔra 2002 sàn na. Balikukalan ka Lakodɔn kàpaala o Kɛra 1978 sàn. An bɛ bì min na, a kàlanyɔrɔ sàba de bɛ ye. Nka nin kàlan sugukofɔlen sàba ninnu na, lakɔli de yanga ka bòn ka sago a fla tɔ kan.

Dugu batoko

Misiri kelen de bɛ kàpaala wa u ka juma fana bɛ Seli o misiri kelen in 'kɔnɔ. Silamɛya Yera màa fɔlɔ minnu 'bolo yen, o ye Bakari sunŋara ani kasunm sunŋara ye. Silamɛya kɔ fɛ, kɔsɔnta dɔ fana bɛ yen u bɛ min Weele ko kàpaadugu (mamara) kàpaalakɔ (bamanankan).Kàpaalakaw ntɛnɛ ye miniɲa ni waraninkalan ani kooro ye. U ka dugudasiri ye bakɔrɔn ni fàlimuso ye.

Dugu ɲεnajεko

Kɔɲɔw ni seliw ni sanyɛlɛmaw ni sankunbɛnw ni ntolatan ani laadalakow kàpaalakaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka fɔlifɛnw ye ya ni bàra ni bala ni dunun ni jenbe ni flen ni gita ni ntamannin ani cicara ye. U ka ɲɛnajɛyɔrɔ ye dugu foroba-kɛnɛba ye u b'a Weele ko kafubgɔ.

Dugu kungoko

Kɔ ni dàla ni fàla ani lɛ bɛ Sɔrɔ kàpaala. O yɔrɔ kofɔlen ninnu na manɔgɔ , ntɛbɛn, ntòri, kaanaw, miniɲa, koorow ani koorokaaraw bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen. Jiri suguya caman bɛ yen kungo 'kɔnɔ fana o dɔw ye jala, banan, sanan, genun, nkaba, npeku, zaban, dingɛ, gele, nsira, bumu, ʃì, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, ntabakùnba, kòro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama danga sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, bàro, ɲama, gunjɛ pɔpɔ ani nten. Yen kungosogow ye miniɲan, dànkala, nkorongo, kungo-kami, wɔlɔ, gunnajɛ ani baninkɔnɔ. Yen kungodaw tɔgɔ Flɛ: Fulawɛɛrɛ, ntɔsigi, tigasigi, muturu, zematii. Kùluba fla b'u fɛ yen: ɲabubiri ani ɲabugboo.

Dugu Kaburudoko

Kàpaala kaburudon ye duuru ye. Kùn wɛrɛ tɛ yen kaburudon kɛli duuru ye fo n'a Kɛra fànko ye. Fàn minnu ka surun ɲɔgɔn na olu bɛ Jɛ kaburudon kelen na. Fɔlɔ la yen kaburudo bɛɛ tùn bɛ Bɔ kɔrɔnyanfan fɛ, nka sisan bɔfan kelen t'a la. Ni 'bɛn Kɛra yɔrɔ o yɔrɔ kan a bɛ Bɔ yen.

Dugu waatiko

Yen samiɲɛ bɛ Dòn mɛkalo la ni ka Taa Foori fo sɛtanburukalo la. Yen kawulɛ bɛ Jɔ ɔkutɔburukalo la tlema bɛ Bɛn marisikalo ma jɔyi. u ka tlema bɛ da Minɛ ɔkutɔburukalo la. Sanji hakɛ samiɲa kɔnɔ. U samanen sanadaba ye 1000 ye.