Fɛnɲɛnɛmaw
Fɛnɲɛnɛmaw Ye ‘kolontanfɛnw ye ‘sèn wɔɔrɔ Bɛ minnu na. ‘Sàba Bɛ kinin fὲ ni kà ‘saba wɛrɛ Kɛ numan fὲ wa jolo (‘flà walima ‘naani) B’a fànba la.
U fàrisogo dlalen Bɛ ni kùnkolo, disikolo ani kɔnɔbara. Fàra gὲlɛman dɔ fana B’u fàriyɔrɔ bɛɛ la. Ntalendalaw tɛ fɛnɲɛnɛmaw kuluba la, sabu ‘sèn seegin B’olu la ni k’u fàri tlayɔrɔ Kɛ flà ye. Nkàanw fana tɛ dɔ ye, olu fàri tlalen dòn sàba ye sa nkà ‘sen 18 fana B’olu la.
Danfɛnw la fànba Ye fɛnɲɛnɛmaw de ye wà u nàfa kà bòn kosɛbɛ dùgukolo kàn. U ʃi 950 000 ‘ɲɔɔ̀gɔn Bɛ ‘jyɛn ‘kɔnɔ nka fɛnɲɛnɛma-dɔnnaw K’u bɛ miliyɔn 10 Bɔ. ‘Don o don, ɲinini bɛ Bɔ ʃi dɔ kàn. Kulu in yὲrɛ tlalen òn kulumisɛnnin caman ye (jolonaanimaw, firifirininw, jolonaanima-yelimaw, joloflama-yὲlɛmataw).
Fɛnɲɛnɛmaw fàri sogoloco flɛ nìn ye: kùnkolo (‘sɔ̀mina fla, ‘ɲɛ flà, da,); disikolo (‘sèn wɔɔrɔ, jolow); kɔnɔbara (kɔnɔfɛnw).
U Bɛ ‘jyɛn fàn bɛɛ fὲ. U bɛ Sɔ̀rɔ dùgukolo kàn, san fὲ ani ji la. U la fànba bɛ K’u kelen na nkà damadɔ fana bɛ Sɔ̀rɔ ‘ɲɔgɔn fὲ. Olu Ye bubagaw, dùgumɛnɛlakaw ani didenw ye. U miliyɔn caman bɛ Se kà Sɔ̀rɔ ‘so kelen ‘kɔnɔ. O jὲkulu ninnu na, bɛɛ n’a ka baara dòn. Barakɛdenw, kὲlɛcɛw, dennadonnaw bɛɛ B’u ‘bolo.
Fɛnɲɛnɛma dɔw bɛ Balo sògo, dɔw ta Ye bin ye, dɔw yὲrɛ bɛ Balo fɛntoliw la, dɔw fana ta Ye jirifeere-nɔnɔ ye.
Fɛnɲɛnɛmaw Ye fandalw de ye. Fan data hakɛ bɛ ‘tàli Kɛ ʃiw la. Mùsoman dɔw tɛ Tὲmɛ ‘fan 400 kàn sàn ‘kɔnɔ k’a Sɔ̀rɔ bubaga dɔw bɛ Taa fo ‘fan 30 000 la tlè ‘kɔnɔ. U den bɛ Kɛ ntùmu ye. Walasa u kà Kɔ̀rɔbaya, u bɛ bɔ fòolo la wa u bɛ Yὲlɛma-yɛlɛma. Fɛnɲɛnɛma ‘den suguyaba flà de Bɛ yèn: dɔw dennama n’u kɔ̀rɔbalen bɔlen dòn ‘ɲɔgɔn fὲ (ntɔ̀nw); minu dennama bɔlentɛ u kɔ̀rɔbalen fὲ, olu bɛ Kɛ ntùmu ye fɔlɔ (firifirinin).
Fɛnɲɛnɛmaw ʃìko bɛ ‘tàli Kɛ ʃiw cogoya la. Dɔw tɛ Tὲmɛ ‘dɔgɔkun wɔɔrɔ kàn k’a Sɔ̀rɔ dɔw bɛ Taa fo sàn 50 la tùma dɔw. Dɔw dennama bɛ ʃì hakɛ min Kɛ u kɔ̀rɔbalen t’o Sɔ̀rɔ. U dennama bɛ Se kà ‘sàn 3 Kɛ ji la nkà u kɔ̀rɔyalen tɛ Tὲmɛ tlè 1 walima 2 kàn. Nkamiɲɛgɛrɛ dennama (ʃὲkɔgɔ) bɛ ‘sàn saba Kɛ dùgu jùkɔrɔ nk’a kɔ̀rɔyalen ta ye kalo flà ye. Amerik kɔ̀gɔdugu-yafan tlè ba dɔw dennama bɛ Se kà ‘sàn 17 Kɛ dùgu jùkɔrɔ nkà n’u Kɔ̀rɔbayara, u tɛ Tὲmɛ kalo fla kàn.
Fɛnɲɛnɛma dɔw (ɲimilaka) Ye jàtigifaa ye. U ma ɲin adamaden ma wà u bɛ Se kà bàna Blà màaninfin na. Dɛn bɛ sùnɔgɔbana Blà màa na. Sòsomuso fana bɛ sumaya Lase mɔ̀gɔ ma. 'Caman fana bɛ sὲnɛfɛnw Tiɲɛ.
K’à Sɔ̀rɔ ɲɛciba Bɛ dɔw la sìgidako nàsira la. ‘Fɛn caman wɛrɛw ka ɲɛnamaya sìrilen dòn u la i ko baganw ni jiriw. ‘Mìsali la, diden bɛ fɛn dɔw Blà jirifeere kàn u bugunni ‘kàn ma. ‘Jɔ̀yɔrɔba Bɛ fɛnɲɛnɛma na fɛn sàlenw tòlili la. Dɔw dennama bɛ Balo baganbow de la. Ni fɛnɲɛnɛmaw tɛ, balofen dɔw tùn bɛ ʃilatunu.
Dɔ Fàra i ka donta kàn
→ firifirininw
→ jolonaanimaw
→ dùgumɛnɛw ka ɲɛnamaya
→ didenw ka ɲɛnɛmaya
→ fɛnɲɛnɛma wa ntalendala?
→ fɛnɲɛnɛma fàridan-sigiyɔrɔmanenw
→ kolontanw
→ ʃi Ye mùn ye?
Microsoft ® Encarta ® 2009.
Blàdon : 2020-03-06 Yɛlɛmako laban : 2020-03-06
