Sungulaso - Fàkan

Sungùlaso

Dugu yɔrɔfɔli

Sungùlaso ye Mali dugu ncinin dɔ ye min Bε Sikaso marabolo la. A Bɛ Kucala kolomi 'kɔnɔ a ni min cε jànya ye bam 50 ye. Mamara (miɲankakan) de bε Fɔ yen kosεbε. O kɔ fε, bamanankan bԑ Nà. Sungùlaso bε dugudennin wεrεw cε ma. O dɔ Ye Taraso, Molobala, Dugan, Sugunba, Banεso, Jɔnina, Sangεla. A Bɛ galoda min fɛ o ye Koloniŋɛ ye.

Dugu tɔgɔko

A dugu in bɛ Weele fana ko Лidugunkulu, o min y'a miɲankatɔgɔ ye.

Dugu dugutigiya

Dugu bɛ Mara dugutigi fɛ. Dugutigi fɔlɔ tɔgɔ tùn ye ko Ze Danbԑlԑ. Dugutigi min bɛ dugu 'kùn na bì (2015) o tɔgɔ ye ko Opere Danbԑlԑ.

Dugu bònya

Dugu ye kìn wolonfla ye ani fulawεrε dɔ, min mabɔlen dòn dugu la. Mɔgɔ 3500 ɲɔgɔn b'a 'kɔnɔ. A fɛnsɛn ye mεtrε 2000² (se fla = kεnε min bε mεtrε 2000 kεrε naani ‘kɔnɔ). N’i Bɔra Kucala dugu kɔnɔ ka Se Winjinna, o min bԑ Jate Kucala dònda ye n’i bԑ Bɔ Sungùlaso ka Nà Kucala, i b’a Sɔrɔ sira faralen dòn fla ye. Fara min bԑ Taa i kinin fԑ, o ye Sikaso sira ye. Fara tɔ kelen min bԑ Taa numan fԑ o ye Kuri sira ye. I bԑ Taa o de fԑ ka Tԑmԑ Molobala la ka Nà Se Sungùlaso. A ni Molobala cε ye bam 11 ye.

Dugu siyako

Miɲakaw dòn: a dugulen-jamuw ye: Danbԑlԑ, Goyita, Tarawele, Koloma. Dunanjamuw: Sangarε, Sibibe, jalo ani Jasana. Miɲakakan (Mamara), Bamanankan. Benuku-fulakan.

Dugu baarako

Dugu baaraw bɛ Bòli sɛnɛ ni baganmara kan ani jago ni numuya.
Forosεnε : ɲɔ, keninge, saɲɔ, ʃɔ, jaba, zεrε, kɔɔri, da, soza, kàba, namasa, ku, kurubaga, bananku, malo, tiga, tiganinkurun, woso,: mangoro, buyagi, manje, sebe, lenburuba, lenburukumu, yiran (tamati), nkɔyɔ, nanaye.
Jago : sεnεfεnw, butigifeere
Baganmara: misi, bà, saga, ʃε, kami, tɔnkɔnɔ, sonsan, fàli, sò, wùlu, jakuma, lԑ.
Numuyabaaraw: Daba, misidaba, muru, kolon, segere, kunan, mununanw.

Dugu yiriwaliko

Duguyiriwa-tɔn minnu bε Sungùlaso ‘kɔnɔ n’o bε Weele ko A.W (A.V), bԑ T’u Jɔ fo A.W seegin na. A.W yԑrԑ ye CMDT ka fεεrε dònnen ye a ka maraduguw ‘kɔrɔ sεnε yiriwali kama. Sungùlaso A.W ka yiriwali bε kɔͻrisԑnԑ de kan kosԑbԑ.

Tɔn in baarakεlaw bε fεεrε caman Лεnabɔ dugu ‘tɔgɔ la i n’a fɔ forosumaw, kɔɔrikuru-danw, Siraba-dlaw, jurudon ni jurusaraw, kɔɔrifeere, kɔɔrinɔgɔɲiniw, a n’o ɲɔgɔnnaw. Fͻlɔ la, tɔn baarakεlaw tun ye dugu den minnu ye siginikalan Kε ka Jo ye. Nka bì a caman ye mɔgɔ minnu ye lakɔli dɔɔnin Kԑ ni ka Dԑsԑ kɔsa fԑ ye. A tɔn in bε dugu ka senyεrεkɔrɔ Jira fεεrεkurako caman na.

Yεlεma kura minnu Dònna dugu kow la o dɔw Flε : pɔnpekɔlɔn, misiri, moto, jabaranin, rajo, sènfεjuru, jatalan, tle barikawalan (pano). Bolodalibaara minnu Nàna dugu ‘kɔnɔ olu ye CMDT ni USAID ye.

Dugu kàlanko

Sungùlaso kàlanko da Minεna baliku-kalanso dayεlεnni de la fɔlɔ. O kɔ fԑ, morikԑ dɔ Jiginna yen, 1984 sàn waatiw la. O tɔgɔ tùn ye ko yusufu Mayiga. O tùn bԑ mɔgɔw kàlan dugumakalan na. Nka o tùn dlonnen bԑ kuranԑ durusi ani silamεya taabolow ɲԑdɔn de kan. 1988 sàn waatiw la, Sungùlaso y’a ka dugumadakun fɔlɔ forobakalan-so Sɔrɔ. O karamɔgɔ fɔlɔ Kԑra Umar Tugute ye. Mandarasaso-jɔ da Minԑna yen 2009 sàn. U ma dugumadakun flanan Sɔrɔ forobakalan-so la hali bì.

Dugu batoko

Sungùlaso laadalabatow bԑ ‘sèn na hali bì. O bato kɔrɔw kɛrɛ fɛ, silamiya Nàna. Yen laadalabato sugu ka ca: kɔmɔ, ɲaa, ngogoodugu, kɔrԑ, kaʃiyԑn, Nahoo.
Kɔmɔ : kɔmɔko ye dugu laadalabato ye. O bԑ kìn min na o de ye Лanaso ye. Du min b’a ko `kùn na ‘kԑrԑnkԑrԑnnenya la o ye Лeedɔɔlɔɔ ye. Mɔgɔ min b’a laada latlenni ‘kùn na bì o ye Koba Danbεlε ye.
Лaa: o fana ye dugu laadalabato dɔ ye. O fla de bԑ yen : Kagwala (farakɔrɔ) ta ani Sokalaba (Gookan) ta. Kagwala ta koɲε bε Sifigee du ‘bolo. Sokalaba ta koɲε bε Zagɲii du ‘bolo.
Kɔrԑ: O fana ye dugu laadalabato dɔ ye. O kelen de bԑ yen, O bԑ Лanaso kìn na. O koɲε bε Kegemԑԑ du ‘bolo. A laada latlenbaa min bԑ yen bì o tɔgɔ ye ko Ziye Danbԑlԑ.Ngogoodugu: o fana ye dugu laadalabato wԑrԑ ye. Kɔsɔnta dɔ dòn. O bԑ Kagwala (farakɔrɔ) kìn na. Du min ta dòn ‘kԑrԑnkԑrԑnneya la o ye Ngogoo ye
Kaʃiyԑn: o fana tùn ye dugu laadalabato ye. Dugutigi-kin ka foroba-laadatu dòn min tùn bԑ Sɔn.
Nahoo: o fana tùn ye dugu ‘laadalabato-fԑn ye. O tùn bԑ kìn min na o ye Dԑgԑso ye
Laadala- batoyɔrɔw: kɔmɔtu, ɲaatu, Nahootu, Kɔrԑtu.
Silamεya: Dònna yen a tԑ Tԑmԑ sàn bi sàba kan. A batoyɔrɔw (misiriw) ye fla ye.