2020 02 22 làjɛɛrɛ kunaɲɛ
Hakilijakabɔ kanko kan Màli la, don flanan
‘Hakililajigin na, làjɛɛrɛ Labɛnbaa ye Mali jàmanaden-kulu ye. A ŋàniɲɛ tàli Bɔra MAAYA Jὲkulu la an'o fàrankantɔnw. Nìn Y’a sìɲɛ fɔlɔ ye Màli ‘kɔnɔ ko 'donnasigi bɛ Kɛ kanko kuma sὲbɛfɔli la. A don flanan tùn Ye ‘bì 2020 02 22 ye Amadu Anpatɛ Ba tɔgɔlaso la Bàmakɔ.
Làjɛɛrɛ kɔnɔkow fànga bònya fὲ, tle fɔlɔ lasew bɛɛ kɛli ma ɲɛ Sɔ̀rɔ. Tle flanan baaraw Dabɔra tle fɔlɔ ta banbaliw ma kà sɔ̀rɔ kà Nà Se ta bolodalen kɔrɔw ma.
Dakun fɔlɔ Bòlila fàkanw n'u sɛbɛncogoko kàn Màli ‘kɔnɔ. Kàramɔgɔ Màmadu Kɔ̀nta ka baabu tùn B’o de kàn. A Jìrala k'a Fɔ ko sɛbɛnnibolo kɔrɔ minnu tùn Bɛ jàmana in ‘kɔnɔ, olu Ye Tifna, Màsaba ani Nko ye. Tifina Ye tamaʃɛkiw ka sɛbɛnnibolo ye kàbi ‘tùma jan min tùn bɛ Sɛbɛn faraw kàn. Màsaba fana Ye Wɔ̀yɔ Kùlubali ka ‘fɛn tutigɛlen kàbi 1930 sàn. Màsasiw ka sɛbɛnnibolo tùn dòn nk’a ma Jɛnsɛn. Nko Ye ‘sɛbɛnnibolo fana ye Sùlemann Kantɛ ye min Blà ‘sèn kàn màninkakan na min fana sɛbɛnni bɛ Damìnɛ kinin fὲ kà Taa numan fὲ i ko arabukan.
Nin bɛɛ la fàso ye sìginiw Bɔ jyɛn sɛbɛnniboloba sìginiw ‘kɔnɔ fàkanw 'kan mà yὲrɛma-hɔrɔnya tàlen ‘kɔ walasa kanw kàlanni ka Nɔ̀gɔya ani kanba tɔ̀w ka Taa ‘ɲɔgɔn fὲ. ACALAN ni KARANTA y’o yàmaruya Di. ‘Bì kan 13 de lakodɔnnen Bɛ fàso ‘kɔnɔ.
Dakun flanan tùn Bɛ fàkanw ni sɛbɛnni kàn min Лɛnamayara Kàjatu Kɔ̀naarɛ fὲ. Ale yὲrɛ Ye jamatigi kɔrɔ Alfa Umar Kɔ̀naarɛ denmuso ye, "Cauris Livre" sɛbɛnbɔ-ca sintibaa dòn wà masaladɔnna dòn. Ale Ko sɛbɛnni nàfan ka bòn kanw yiriwali la kosɛbɛ wà jὲkabaara ka kan kà Kɛ sɛbɛnbɔlaw, kandɔnnaw ani wàsadenw ni ‘ɲɔgɔn ‘cɛ. Ko kanw fana tɛ yèn n’u ma Labaara kàlansow la. A fana Ko gafew ma Lakodɔn gafebonw ni gafefeereyɔrɔw la. O ‘kɔ, làɲɔ Kɛra.
Sὲgɛnla-fyɛnbɔ tὲmɛnen, dakun sabanan Nàn’i Cooko. Ale de tùn Bɛ seko ni dɔnko, tàbiya ani fàkanw kàn Ismayɛl Kɔ̀naatɛ n’a ka màaw Y’u wàsa Dòn min na. U Kumana Nko sɛbɛnnibolo-ko kàn Nkotɔn ‘tɔgɔ la. Ko Sùleymann Kante de y’a tu Tìgɛ 1949 sàn. A ye morikalan ani lakɔlikalan fo kà cɛmajala Sɔ̀rɔ. U y’a Jìra k’a Fɔ ko kan fɔli tɛ ko a sɛbɛnni n’a kàlanni de dòn, ko kan tɛ fosi ye n’a ma Sɛbɛn ni k’a Kàlan.
Baabu naaninan tùn Bɛ jàteyali ni fàkanw kàn min kɔɲɛ Dira Nabege Kɔnɛ ni Isiyaka Baalo mà.
Nabege Ye AGETIC làtigɛdɔnna ye. A y’a Jìra k’a Fɔ ko jàteyali labaaralen Bɛ yɔrɔ bɛɛ la ‘jyɛn ‘kɔnɔ ‘bì nkà an taw Bɛ kan wɛrɛw la. U Ko fana ko làtigɛdɔn nàfan kà bòn an fàkanw na kɔsɛbɛ. Isiyaka Ko ‘kan 6000 de Bɛ ‘jyɛn na, ko Fàrafinna ta Ye 2000 ye. O bɛɛ la fàrafinna taw Bɛ ‘kɔ fὲ. Ko n’an B’a fὲ an fàkanw ka Taa ‘ɲɛ fo an k’u Kɛ ‘baaraminɛnw ye, bɛɛ minnu Dɔn. Ko tὲkɛkanko kà Dòn an fàkanko la ni k’u Dùgulenya. Isiyaka y’a Seereya k’a Fɔ ko Màmadu Dukure ye ‘baara caman Kɛ làtigɛdɔn ni kanw kalansoli la ‘ɲɔgɔn na. A ye jàteblaw ni daɲɛgafe Dla MAKDAS la. O ‘kɔ fὲ ko Fàkan Kanbaara cɛsìrilen Bɛ kosɛbɛ kanko la ‘làtigɛdɔn-kunda.
Baabu 5nan n’é laban Kɛra Kìbaru baarakɛla Amadu Jalo fὲ min tùn Bɛ kùnnafoni-ko ani fàkanw kàn. A Ko Kìbaru donkibaru Bɛ Kɛ bamanankan na kàbi ‘tùma jàn.
Nìn bɛɛ tὲmɛnnen tùma min na, màa minnu tùn Blàra lagamuni na. Olu Fàrala ‘ɲɔgɔn kàn kà kɛtaw Fàrafara ‘ɲɔgɔn kàn o ka Kàlan baara ka Sɔ̀rɔ kà ‘kùn Cὲ.
O bannen, olu Nàn’o Kàlan. Làɲini minnu Bɔra kɔrɔfɔ kɛlenw kan olu la kùnbabaw Flɛ:
- Baarasigi bɛ Labὲn dakun ɲɛtigɛlenw kelen-kelenna bɛɛ kan k'o 'ɲɛbla sɛtanburukalo nàta làjɛɛrɛba ma ;
- Jàmanadenw sèndonni fàkanw tàli baaraw la ;
- Fàsokanw baarakɛkanyali làbɛnw n'o ɲɛnabɔcogow sariya tàli wàsablon fɛ ;
- Kanw sèndonni kùnnasigi-fanga ka ko ɲɛnabɔtaw la ;
- Kàlan kɛli fàkanw na k’a Damìnɛ denkalanso la fo sanna-kalanso ;
- Kàlansenw kɛli kanw na kàlansow la ;
- kàramɔgɔw lakalanni fàkanw na ;
- Fɛnw jɛnsɛnni fàkanw na ;
- Sìginidenw kàlanni nɔ̀gɔyali fàkanw na ;
- Gafew jɛnsɛnni gafebonw ni gafefeere-yɔrɔw la ;
- Dùguma-kalanso dakun flanan ‘sèndonni fàkanw kàlanni na ;
- Fàsoden tɔ̀w kàlanni fàkanw na ;
- Sìginilan kɛrɛnkɛrɛnnen kɛli fàkanw kàn ma ;
- Màralenw lasàgoli AGETIC fὲ.
O kàlannen ‘kɔ, kuma Dira jàma mà. ‘Bὲn Kɛra fɔlenw kàn. Sàmaseku Sɔ̀rɔla kà kuma Di UNESCo ka cὲbɔ Ɛdmɔn Mukala mà ni kà Sɔ̀rɔ kà kuma Laban badaa-badaafoli ye kà Лɛsin jàma mà ni kà màaw Lablà 19 waati.
Jὲkulu minnu ye làjɛɛrɛ koɲɛnabɔ Kɛ olu ye : AGETIC ; AMALAN ; Fàkan Kanbaaraso ; Kan ni Yiriwa, MAKDAS ; Tabital Pulaaku, Soninketɔn, Kɔ̀rɔbɔrɔw ka jὲkulu IRGANDA; Transformons le Mali ; Ginna Dogon, UNESCO, SIL, OMEL, Cauris Livres.
Blàdon : 2020-02-22 Yɛlɛmako laban : 2020-02-25
