FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 39nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Kasa sɔ̀minan (Nun)

1.    Fàrikolo sɔ̀minan 5 hakililajigin kɛli

Yeli sɔ̀minan, mɛnni sɔ̀minan, màganna sɔ̀minan, nɛnɛni sɔ̀minan,  kasa sɔ̀minan.

2.    Kasa sɔ̀minan kofɔli

-        Nun Ye kasa sɔ̀minan de ye fàrikolo la ;
-        A Bɛ ɲɛda kan, k’a da Mìnɛ ɲɛ flà ni ɲɔgɔn ‘cɛ kà Nà sanfɛdawolo ‘kùn na ;
-        Jɔ̀daba sàba Bɛ nun na fàrikolo la : kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔli, ninakili bɔli, ani kuma dὲmɛnan ;
-        A bɛ kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔli min Kɛ, an màgo B’o de la yàn. 

3.    Kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔli mìnɛnw

-        Nun ye kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔlan ye adamaden fàrikolo la ;
-        Nun bɛ Tla fàn flà ye : fàn yeta ani sokɔnɔfan ;
-        Nun fàn yeta ye bàra sɛɛnɛnen ye ɲɛda cɛmancɛ la kà Jìgin ;
-        ‘Si kùnba kɛlen Bɛ kà nunwo kɔnɔna Labɔ kà Taa ;
-        Nun wò flà dànbɔlen Dòn ni sògofalaka dɔ ye ;
-        Nunkolo yὲrɛ labὲnnen Bɛ ni gòlo ni nunbɔlɔkolo ye ;
-        Nun sokɔnɔfan bɛ Dabɔ nunkolowo flà ma, nunbara wò flà bɛ Taa Bìn minnu kan kùnkolokolo la ;
-        Nun sokɔnɔna dlalen Dòn kolosu sugu dɔw la minnu da-dalen Dòn ɲɔgɔn ‘kɔ ‘fàra ni ‘fàra kà Taa, ani ntɛgɛnɛnkolow fo kà Se tloburu ma ;
-        Birifini ɲὲcimaba dɔ Bɛ nun sokɔnɔna wò-wow la min bɛ Weele ko gòlofɛɛnɛ ;
-        O gòlofɛɛnɛ la, kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔli sàgoya dilen Bɛ yɔrɔ dàntigɛlen dɔ ma mɔ̀gɔ fari la ;
-        Sɔ̀misiraw kɛlen Bɛ kà nun gòlofɛɛnɛw Labɔ minnu bɛ Nà kà Bɔ kùnkolosɛmɛ na ;
-        Nun bangeli fàrikolo la, o bɛ Dabɔ kabini kɔnɔbara dɔgɔkun sabanan waati ;
-        O waati la, nun mìnɛnw bɛ Labὲn kà Bɔ busugu dɔ la ko nɔrɔlibusiri ;

4.    Nun mìnɛnw ka baara

-        Wo minnu Bɛ nun na, nunwo ani nunkolowo, olu ka baara ye fiɲɛ latὲmɛni ye ;
-        Nunwolasiw bɛ fiɲɛ ‘sɛnsɛnko fɔlɔ Kɛ kà ‘bùruburu kùnbaw Bɔ a la ;
-        Nunso kolosuw ka baara fànba ye ka bùruburu mìsɛnw Sɛnsɛn kà Bɔ fiɲɛ na ;
-        Ntɛgɛnɛnkolow bɛɛ ‘sèn Bɛ fiɲɛ sɛnsɛnni na : nunsontɛgὲnɛn ni sìgilanntɛgὲnɛn ;
-        Wò-wo minnu Bɛ ntɛgɛnɛnkolow ni ɲwaan ‘cɛ kà Taa, olu ka baara ye fiɲɛ dònnen nɛɛmayali bὲrɛbɛnni ye;
-        Tloburu bɛ baara min Kɛ, o ye tlo ni nun flà jὲlen ka sɔ̀mi baarataw cɛlabɛn kɛli ye ;
-        Gòlofɛɛnɛ min dalen Bɛ a yɔrɔw kan, o labɔlen Dòn fiɲɛ susulanw ni tàngalanw na ;
-        O gòlofɛɛnɛ min bɛ Weele ‘kɛrɛnkɛrɛnnenya la ko kasa gòlofɛɛnɛ, o ka baara ye kàsa suguyaw bosoli ye k’olu Lase kùnkolosɛmɛ ma ;
-        Kùnkolosɛmɛ yɔrɔ min sògo bɛ kasa lakodɔnni kan, o bɛ Sɔ̀rɔ ka kasa bosolen suguya Fɔ mɔ̀gɔ ye ;

5.    Gὲlɛya minnu bɛ kasa sɔ̀mi sɔ̀rɔli Sɔ̀rɔ

-        Gὲlɛya minnu bɛ nun Sɔ̀rɔ, olu la fànba Flɛ : tìsoli, nunci, mùraw, ani fàrikɔnfɛn kasalamaw ;
-        Tìsoli ni nunci flà bɛɛ ye fàrikolo ka yὲrɛbɔbolofɛɛrɛ (mouvement reflexe) dɔw ye ;
-        Mùra fànba sababu bɛ Bɔ sàngaranw na ;
-        Fàrikɔnfɛn caman bɛ Càrin fiɲɛ fɛ minkὲ, jirifeerekasaw ni tòlifɛnkasaw fɛ, o caman bɛ dègun Lase kasa sɔ̀minan ma ;

6.    Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na

bosoli = analyse, interprétation
falaka = cloison
fàrikɔnfɛn = allergie
gòlofɛɛnɛ = muqueuse
kasa gòlofɛɛnɛ = muqueuse olfactive
kasa sɔ̀minan = organe de l’odorat
kasa sɔ̀misira = nerf olfactif
kolosu = cartillage nasal
nɔrɔlibusiri = tissu conjonctif
ntɛgɛnɛnkolo = os sinusoïdal
nunbɔlɔkolo = septum nasal
nunci = hémorragie nasale, épistaxie
nunkolowo = fosse nasale
nunwo = narine
sàngaran = virus
sɔ̀minan = organe de sens
sɔ̀misira = nerf
tloburu = trompe d’Eustache
yὲrɛbɔbolofɛɛrɛ = mouvement reflexe

Sunkofɔlan

Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Bordes, Gérard, 1978, Grande encyclopédie Atlas de la médecine, volume 5, Paris, Edition Atlas.
Microsoft Encarta Collection, 2009, Nez, organe de l’odorat.

Blàdon : 2024-08-09     Yɛlɛmako laban : 2024-08-09


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

 

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015