Kolomaw
Koloma Ye bagan ye, min fàriso jɔ̀len Bɛ ni kolow ye. O kolow sìgi-sigilen Bɛ ‘ɲwaan kan. U ni ‘ɲɔgɔn ‘cɛ Ye kùrukutudaw ye. Olu de bɛ fàrikolo Kɛ fàrikolo ye wà u bɛ sɛmɛ Lakana.
Kolomaw Ye ‘bagan dànfaralen ye u fàrikolo cogoya n’u balocogo la. Ni kolow kɛcogo Tɛ u jὲlen Tɛ ‘fɛn wɛrɛ la ‘baakurubaya la. U bɛɛ lajὲlen ka ca ni ʃi 56 000 dùgukolo kàn.
Kolomaw tlalen Bɛ bagankuluba duuru ni ‘ɲɔgɔn ‘cɛ.
– jɛgɛw : olu Ye ‘kolomaw ye minnu bɛ Balo ji ‘kɔnɔ, ɲàngew B’u la wà fàra B’u fàri la;
– balocogoya-flafɛnw : olu ye ntòrilakaw ni sùlantɛrɛlakaw ye. U gòlo ka kan kà To a sumanen wà ‘fàra T’u la ‘kuma Tɛ jolo ma, ʃi ‘fana kɛrɛbɛtɛ. U la fànba Ye sènnaanima-fɛnw ye;
– fòofofɛnw: olu Ye sàlakaw, basalakaw, bàmalakaw ani sòralakaw ye. U fàri bɛɛ Ye ‘fàra ye ni kà ‘sèn naani K’u la n’a Bɔra sàw la ‘sèn foy Tɛ minnu na;
– kɔ̀nɔw: olu Ye ‘kolomaw ye ʃi Bɛ minnu na, ‘senflama-fɛnw ni ‘kàmaflama-fɛnw dòn minnu fànba bɛ Se ka Wuli san fὲ;
– sindilaw ( mɔ̀gɔ Bɛ kulu min fὲ): ‘kolomaw dòn ʃi Bɛ minnu fàri la ani minnu mùsoman bɛ sin Di a denw mà;
Kɔ̀nɔw ni sindilaw Ye ‘bagankolomaw ye minnu dɔrɔn jàsigilen Tɛ. O kɔrɔ Ye ko u fàrila-funtenihakɛ bɛ To a nɔ̀ na (a Bɛ 35° C ni san ‘cɛ) a màna Kɛ fùntenihakɛ ye yɔrɔw o yɔrɔ la ‘cogo o cogo la.
Hakɛ sugu bɛɛ dɔ Bɛ kolomaw la. U bɛɛ la mìsɛmanninw tɛ Tὲmɛ bolokɔnnin hakɛ kàn. O la, Brɛzil ntòrinin tɛ ‘bàmɛtɛrɛ 9 Bɔ kà Caya ani Filipinn jɛgɛ dɔw, minnu ka dɔgɔ jɛgɛ bɛɛ ye, olu tɛ Tὲmɛ ‘kὲmɛmɛtɛrɛ 1,1 kàn. Fàn dɔ fɛ, kolomaw bɛɛ la kùnbaba min ‘fana kà bòn ni ‘jyɛnbagan bɛɛ ye, o Ye jilajɛgɛba bulalama ye. Ale jànya Bɛ ‘mɛtɛrɛ 23 ni 25 ‘cɛ. Nkà ɲwànko minnu fàgara tùn bɛ mɛtɛrɛ 33 Bɔ jànya la.
Dɔ Fàra i ka dɔnta kàn
→ jɛgɛw
→ balocogoya-flafɛnw
→ fòofofɛnw
→ kɔ̀nɔw
→ sindilaw
→ baganw
→ ʃi Ye mùn ye?
Bɔyɔrɔ: Microsoft Encarta 2009
Blàdon : 2020-07-06 Yɛlɛmako laban : 2020-07-06
