Konsɔgɔla

Dugu yɔrɔfɔli

Konsɔgɔla ye dugu ye min bɛ Baninkɔ fɛ. A bɛ Kulukɔrɔ màrabolo la. O màra in kɔnɔ, a bɛ Joyila kolomi de fɛ. A n’o kubedugu cɛ ye bam 50 ye. A bɛ gàloda min fɛ, o ye Ŋolobugu ye, a n’o cɛ ye bam 10 ye. N’i bɛ Bɔ Bamakɔ i bɛ forobasira 6nan Minɛ k’i Kùnda Faana kan. N’i Sera yen, i bɛ Fara i kinin fɛ k’i Kùnda Joyila kan min ni Faana cɛ janya ye bam 45 ye. I bɛ Bɔ Joyila ka Na ŋolobugu, bam 40. N’i Sera yen, i bɛ Fara i ɲuman fɛ ka bankɔsira Minɛ, bam 25. Sani i ka Se Bankɔ, i ni yen cɛ tɔ bɛ To bam 15 ye dɔrɔn i kinin fε ten sira kεrε fɛ, i Bε Konsɔgɔla Ye.

Dugu ni kɔrɔn cε Sàala de bε yen, tlebi fε Лamajo, kεɲεka fε Jεkɔ, worodugu fε Kanzo jùrala.

Dugu tɔgɔko

Konsɔgɔla sigili ni sisan cε ka jan. Tɔgɔ fla bε dugu in na : Konsɔgɔla, Konzaa. Flanan in Sɔrɔla mɔgɔw dayεlεmacogo de fε n’o tε a bεε ye kelen ye.

Konsɔgɔla in de Sɔrɔla ni cogo in de la tan : « Kon sɔgɔli ni dalilu ye ». O kɔrɔ ye ko ni kεlεkεlaw walima binkannikεlaw tun Nàna, Konsɔgɔlakaw de tun bε u dugu daasɔgɔ ni dalilu ye. U Bɔra Masina ka Na. U ka baara tun ye baganmàra ye.

Dugu dugutigiya

Konsɔgɔlakaw ka dugutigi bε Sigi làada la.Yen dugutigiya bε Yaala kin ni kin cε. Olu fɛ ye dugu tigiya bɛ Na fàya-kunda. Ni min ka Kɔrɔ dugu fà bɛε ye, o de bɛ Sigi. Ni dugutigi Fatura, dugutigi kura bɛ Sigi kalo 3 o kɔ fɛ. Konsɔgɔla dugutigi kɔrɔw tɔgɔ ye nin ye : Cεfili, Morijε, Mεmε, Nfa. U bεε tun ye Sidibew ye. Mɔgɔ min bɛ dugu kun na bi, o ye Bakari Sidibe ye. Konsɔgɔla tun bɛ jàmanatigidugu minnu ka màra kɔnɔ olu ye Togo ni Ʃankɔrɔ ye.

Dugu bonya

Konsɔgɔla ye kin 3 ye : Màmurula, Sobala, Fàlanin. A sigikɛnɛ bonya ye taari 7 ye. Mɔgɔ 1400 de b’a kɔnɔ bi.Dugu in b’a sigiyɔrɔ 3nan na nin ye. Olu ye Sokɔrɔ, Sokura.

Dugu siyako

Konsɔgɔlakaw ye flaw ye.. Yen jàmuw ye : Sidibe, Jalo, Jakite, furumusow jàmuw t’o la.

U sinankunw ye : Sangarεw, Fɔnbaw.

Furusira b’u ni dugu minnu cε : Sirakɔrɔ, Sàa, Jεkɔ, Ŋolobugu, Sεnw jùrala, Donw.

Yen kan ye bamanankan ye.

Dugu baarako

Baara caman bɛ Kɛ Konsɔgɔla i n’a Fɔ sɛnɛ, baganmara, jàgo, mɔni, donsoya.

Forosɛnɛ : keninke, sàɲɔ, kàba, màlo, tiga, tiganinkurun, ɲimikala, gajaba, ku, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kuruba (jabere), danan, bɛnɛ, dà, kɔɔri.

Nakɔsɛnɛ : mangoro, buyagi, manje, bananku, jafarana, jabibi, sebe, lenburuba, lenburukumu, mandiriye, namasa, tamati, nkɔyɔ, jaba, salati, ʃù, nanaye.

Jàgo : sεnεfεnw, fìnifeere, butigifeere.

Mɔni : o bε Kε kɔw, dàlaw ani jεw kɔnɔ. O baarain kε minεnw ye : zɔklɔ, dalayεlε, flen, jɔ, sansaranin, papulo, dɔlen.

Donsoya : donsow bε yen wa donso-bolodon bε Kε yen.

Baganmara : misi, bà, saga, ʃε, kami, tonkɔnɔ, sonsan, fàli, sò, wùlu, jakuma.

Bololabaara minnu bɛ Kɛ Konsɔgɔla olu ye : ŋununda, segereda, ciyan, sigilandla, kalakadla, sansaradla.

Yen baaraw la fanba ye sεnε ye.

Dugu fɛɛrɛko

Fɛɛrɛ minnu bɛ dugudenw bolo kungokɔnɔw fàgali la olu ye : manabɛlɛ, ntɛfɛrɛ, wɔlɔjuru, wɔlɔgɛn, furabulu samani ka wɔlɔ Minɛ a fan kan, dingɛ tigɛli ka wɔlɔfan Bla o la, ʃiladɔn mana dali, buturu.

Sokɔnɔfɛnw minɛni : ncɔlɔ (ka misiden Dabɔ sin na), jonbori (ka juru ncoma Fili misi ɲɛ), ka bagan masina Nɛgɛn ka Don a kɛyɔrɔ la walima k’a Gɛn ka Minɛ.

Лɛlakegunyakow : ncankoroda, finisɔgɔ, lokaloka, bɔfle, gɛnkurunin.

Dugu yiriwaliko

Kokura nàlenw dugu in kɔnɔ olu ye : Лɔʃimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikɛkɛmansin, kɛnɛyasow ani moto.

Baaɲumankɛtɔw min ni dugu bɛ baara la bi o ye Bɔrn Fɔndɛn ( jàgo misεnninw, kεnεya, kàlanko, sεnε), Kuran wuruzi (kεnεya), jigisεmεyiri (dεsεbagatɔw dεmεni).

Baaɲumakɛtɔn minnu ni dugu Delila ka baara Kɛ ɲɔgɔn fɛ olu ye Bɔrn Fɔndɛn (kεnεya, kàlanko, jàgo) ni CMDT (sεnε) ye.

Dugu kàlanko

Kàlanko siratigɛ la Konsɔgɔla lakɔlikalan Daminεna 2000 sàn. Foroba don, kelen don wa san 6kalan don. Balikukalanso 1 fana bε yen min Dabɔra 1975 sàn. Madarasa bε yen, o Daminεna 2000 sàn. Kelen don wa sàn 6kalan don.

Balikukalan de Nàna fɔlɔ nka lakɔlikalan de fanga ka Bon.

Dugu bàtoko

Silamɛya de bɛ Konsɔgɔla. A Donna Yusu Sidibe de fε. Misiri kelen dɔrɔn de bɛ Konsɔgɔla.

Dugu in tεnε ye: Kaana ye. A dasiri fana y’o ye.

Dugu ɲɛnajɛko

Fɔli sugu minnu bɛ dugu in kɔnɔ olu ye: bàri, jidunun, ntalen, kolonkolon, bala, boyi, kariɲan.O fɔliminɛn ninnu bɛ Tà ɲɛnajɛ minnu na olu ye seliw, furu gintanw, kamalenw ni sungurunw ka ʃufɛ-ɲɛnajɛw, denkundiw a n'o ɲɔgɔnnaw.

Fɔli ninnu bεε kεyɔrɔ ye fεrε de ye.

Farikolo-ɲεnajε sugu min fanga ka bòn Konsɔgɔla o ye ntolatan ye. Denmisɛnw ka ɲɛnajɛfɛn wɛrɛ minnu bɛ yen n'u fanga bɛ ka Dɔgɔya ka T'a fɛ olu ye fɛrɛnfunun, berefili, bolominɛ-tlon, bɛlɛta, inɛɛri, nten, tugu.

Dugu kungoko

Konsɔgɔla kungo kɔnɔ, jisigiyɔrɔw ( dàla, kɔ, jɛ), jiriw ani kungofɛnw de bɛ yen.

Dugu in na, kɔ ye 2 ye, dàla ye 5, fàla ye 1 ye ni ka jε Kε 2 ye.

Jisigiyɔrɔ ninnun na fɛn minnu bɛ Sɔrɔ yen : manɔgɔ, npɔliyɔ, ssalen, ntɛbɛn, samu, kɔnkɔn, zeku, zàra, wulujɛga, bilinkitin, sajɛgɛ, nàna, baman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori.

Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingɛ, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, danga, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, nten, ɲama.

Kungofɛnw : sinɛnnin, bàla, minɛn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ.

Dugu in kungodaw tɔgɔ flɛ : dubala, kɔkungo

Kùlu min bε dugu in kungo la o ye Kongoli ye.

Dugu kaburudoko

Kaburudo fla de bɛ Konsɔgɔla. Mɔgɔ caya de Nàna n’o ye. Kelen bɛ dugu ni kεɲεka cɛ, tɔ kelen bε tlebi fε.

Dugu waatiko

Konsɔgɔla, waatiwbɛ Fɔ ɲɔgɔn kɔ ni samiɲɛ ni tltma ye sanko siratigɛ la. Sanji hakε ye bl 1000 samiɲε kelen kɔnɔ. U bɛ Fɔ ɲɔgɔn kɔ ni fonɛnɛ ni fùnteni ye waati kalaya siratigɛ la . Funteni hakε sannadan ye 45 ye. Nεnε hakε dugumadan ye 20 ye. Samiɲɛ ni tlema cɛ, kawulɛ de bɛ yen. O bɛ ɔkutɔburukalo ni desanburukalo cɛ.