Modibo Keyita : Bafulabe 1961 sàn Kɔrɔfɔ
N bɛ baabu damadɔ de Fɔ aw ye. Mɔ̀gɔ n’i Bɛ jɔ̀nya la, n’i Bɛ ‘mɔ̀gɔ ka màra ‘kɔnɔ, n’i Dɛsɛra, i b’i Лɛsin jɔn ma ? I matigikɛ. Fɔlɔ, an tùn Bɛ Fransi ka màra ‘kɔnɔ cyὲn dòn, u ye kube kelen-kelenw Jɔ̀, u ye làkɔlisow Jɔ̀, u ye dɔ̀gɔtɔrɔso kelen-kelenw Jɔ̀. Nkà n’an y’a Kɔ̀lɔsi, u y’o baaraw Kɛ yɔrɔ o ‘yɔrɔ, i b’a Sɔ̀rɔ u sìgilen Bɛ yèn de. Nkà n’olu sìgilen tɛ yɔrɔ o ‘yɔrɔ, u ‘màgo ma Kɛ o yɔrɔ la. O tùma u ye baara ‘fɛn o fɛn Kɛ an ka jàmana in kan yàn, u y’a Kɛ de kà u ka sìgili Nɔ̀gɔya. U y’a Kɛ de kà u ka Jyɛnlatigɛ Nɔ̀gɔya, u y’a Kɛ de ayiwa olu yὲrɛ ka a Dyabɔ. Ɛ n’o tɛ n’a y’a Sɔ̀rɔ u y’a Kɛ jàmana de dlanni ‘kan ma, u ye min Kɛ dùguba kelen-kelenw ‘kɔnɔ u sìgilen Bɛ minnu na, u tùn ka kan k’a Kɛ jàmana fàn tan ni naani bɛɛ la. Nkà n’i y’a Ye u m’o Kɛ, bàrisa olu sìgilen Bɛ yɔrɔ min u y’a Лini k’o yɔrɔ dɔrɔn de Dla. O tùma ni màa dɔw Bɛ yèn ni hakili t’u la, n’u b’a Fɔ aa, tùbabu y’an Dὲmɛ nkà a ka kan k’a Dɔn ko tùbabu y’an dὲmɛninin min Kɛ, u ye nàfolo min Dòn an ka jàmana baara la, n’i y’o Blà u ye nàfolo min Bɔ an jàmana ‘kɔnɔ kɔrɔ, ayiwa ‘jàte tɛ Dɔn a la. O kɔrɔ Ye mùn ye, u ye nàfolo min Bɔ an ka jàmana kan yàn, o nàfa de ka bòn ni u ye baaranin min Kɛ an ka fàso ‘kɔnɔ ye. O tùma, ni gὲlɛya tùn Nàna an na, an tùn b’an Лɛsin olu ma yaasa u bɛ nàfa min Bɔ an ka jàmana kan, u k’a dɔɔnin Sègin an ma ni an ka jàmana bɛ Se kà Baara n’a ye. O ye sàlaya Dòn ‘mɔ̀gɔ caman na, o y’a To ‘mɔgɔ caman Bɛ yènnin nɔ i tùn seko Ye min ye i m’a Kɛ bàrisa n’i tùn ye i seko Kɛ, i ka ‘nàfa t’a la. Ni jàmanatigi m’a Mìnɛ i la, dalaminɛ n’a Mìnɛ i la k’i Dyagoya Blà baara la, i mùso n’a Bɔ̀si i la, i denw na Bɔ̀si i la. O tùma mɔ̀gɔw tùn miiri tɛ sὲbɛ kan, mɔ̀gɔw tùn miiri tɛ sὲnɛ kan, mɔ̀gɔw tùn miiri tɛ gὲlɛya kan. Kà ‘gὲlɛya S’u yὲrɛ ma o gὲlɛya ‘kɔnɔ min b’a To u bɛ Se kà nàfa Sɔrɔ u ka baara la. O tùn Ye fɔlɔ ye, an tùn Bɛ fàrajɛw ka màra ‘kɔnɔ. Nkà bì, ‘fàrajɛ tɛ yàn, fo n’an yὲrɛ min Weele kà baarada dɔ Jìra o la k’a Fɔ ‘màa tɛ yèn fɔlɔ kà nìn baarada in Dafa, n’a bɛ Se kà nìn baara in Kɛ sàni an ka fàrafin dɔ Sɔ̀rɔ kà Blà a nɔ̀ na. I bɛ tùbabu ‘fɛn o fɛn Ye i b’a Sɔ̀rɔ u bɛ Nà tèn de, n’o tɛ i mana cakɛda ‘fɛn o fɛn Ye ni fàrafin bɛ Se k’a cakɛdaa baara Kɛ, ayiwa fàrafin de Bɛ yènnin nɔ. O tùma jàmana baara, a B’an yὲrɛ de ‘bolo. An ka siraw baarali, an ka lakɔlisow jɔli, an ka dɔgɔtɔrɔsow jɔli, an ka sὲnɛ Kɛ kà nàfa Sɔ̀rɔ a la, a B’an yὲrɛ de ‘bolo. Gɛɲɛ t’an kan foy t’an kan, nkà mùn B’an kan ? An ka hɔrɔnya, an ka làyidu. Tɔn dlatuma na, an ye làyidu min Tà k’a Fɔ hali n’a Kɛra an ni ye an n’a Dòn a la yaasa fàso ka kùnmabɔ. An ye làyidu min Tà jàmana ye, ko nìn tɔɔrɔ ‘fɛn o fɛn Bɛ yèn an na Sɔ̀n a ma yaasa fàso na kùnmabɔ, yaasa jàmana ka Lafya, yaasa nɛɛma ka Nà jàmana ‘kɔnɔ, an ye làyidu min Tà, an Y’o làyidu ka jɔ̀n de ye. O tùma, o làyidu in ‘kɔnɔ min se mana Kɛ min ye i ka baarada la, i k’a Kɛ k’a Dafa. Min Ye fòrobacakɛlaw ye, waati min mana Fɔ u ye k’a Fɔ baara ka kan kà da Mìnɛ nìn waati la, o ka u Sɔ̀rɔ u ka baarayɔrɔ la. N’u Nàna u ka baarayɔrɔ la, u kàna u Лɛmada fɛn wɛrɛ fɛ, u ka u Лɛmada u ka baara fɛ k’a Kɛ a cogo la komi a ka kan kà Kɛ cogo min na. Minnu Bɛ yèn ni ‘sira Bɛ u ni jàma ‘cɛ, n’olu ka baarada de sinnen Bɛ jàma ma, a ka kan u ka mɔ̀gɔ fìlilenw Latlen jàma la, k’u Sɔn ‘hakili, k’u Kàlan min b’a To u tɛna Dòn fìli la tugun. Ani fana an bɛ min Fɔ olu ye, olu Kùnnadyara min mana Kɛ kòmi wali dɔgɔtɔrɔ wali baarakɛla wɛrɛ, i b’a Sɔ̀rɔ i Kàlanna de. N’i y’a Ye fana i Kàlanna, a Sɔ̀rɔla i woloyɔrɔde fɛ. I b’a Sɔ̀rɔ i Wolola dùguba la, wali i fàkɛ ni tùbabu tùn ka sùrun ɲɔgɔn na, wali kòmi tùn dòn ,dalaminɛ dòn, wali gardi tùn dòn. N’o tɛ i b’a Sɔ̀rɔ jàmana in ‘kɔnɔ an ka dùgu misɛnw na, màa dɔw tùn Bɛ yèn u hakili tùn ka bòn ka tὲmɛ minnu kàlannen dòn bì ta kan, nkà u ma kàlan Sɔ̀rɔ. O tùma anw man kan kà Waso n’an ka kàlan ye, an ka kan k’an Sinsin an ka kàlan kan, an balima minnu Bɛ yèn n’u ma Kàlan kà sira ɲumanw Dòn u kɔrɔ, kà miiri ɲumanw Dòn u la, n’u Fìlila k’u ka fìli Jìra u la k’u Latlen min b’a To jàmana in bɛ Se kà Taa ‘ɲɛ. N b’o Лini an balimaw fɛ minnu Kàlanna. Ani fana n b’a min Лini jàma fɛ, i mana làkɔliso min Ye fo n’an yὲrɛ y’a Jɔ̀, i mana dɔ̀gɔtɔrɔso min Ye sisàn fo n’an yὲrɛ y’a Jɔ̀, i mana sira ɲuman min Ye fo n’an yὲrɛ y’a Dla. O tùma an man kan k’an Sìgi ko baara bɛɛ ka kɛ fòrobanafolo ‘kɔnɔ. Fòrobanafolo a bɛ Bɔ min ? Nisɔgɔn. N’a Fɔra ko baara bɛɛ ka Kɛ fòroba nàfolo la, o tùma fo fòrobanafolo ka Caya dɛ ! Fòrobanafolo dun tɛ Se kà Caya fo nisɔgɔn ka Caya. Nisɔgɔn dun tɛ Se kà Caya fo Sɔ̀rɔ kà Caya. ni nisɔgɔn Cayara n’o y’a Sɔ̀rɔ sɔ̀rɔ ma Caya, o tùma tɔɔrɔ na Nà. Ɔɔ min bɛ Se kà an Kisi o ma o tɛ an ka Wuli an k’an Jɔ̀. Ni an ye sɔ̀gɔmada kelen Sɔ̀rɔ, an k’o baara Kɛ jàmana an k’o baara Kɛ an ka dùgu ye. N’an ye tlè kelen Sɔ̀rɔ, an k’o tlè kelen Di an ka dùgu ma an k’o tlè kelen Di an ka jàmana ma, o de bɛ Se kà Kɛ sababu ye ni dɔ tɛna Fàra nisɔgɔn kan, nkà ni fàso bɛ Se kà Dla. Awa o wale, a bɛ Fɔ o ma tùbabukan na ko « investissement humain » . O kɔrɔ Ye mùn ye sisàn aw bafulabekaw, ne Bɔra yàn Bafulabe k’a Tà a daminɛtuma na kà N’a Blà sisàn na, n nàʃyɛn fɔlɔ-fɔlɔ o y’a Sɔ̀rɔ kὲlɛ ma Ban o Kɛra 1943 n tùn bɛ Nà làkɔliso dɔw Lajɛ yàn. O ‘kɔ, n Nàna yàn, o Kɛra pòlitiki ‘kɔnɔ 1946 Bafulabe tùn Bɛ cogo min na, a tɛ tèn bì. O tùma ni aw y’aw Sìgi k’a Fɔ ko kɔmadan-mɛr walima kɔmadan k’o ka bafulabe Dla o ka siraw Dla, ko siraw Лɛ komi dùgubaw cogo, aa a baara na Gὲlɛya dɛ. O tùma a ka kan a ka gàloda tɔn minnu Bɛ yàn, tɔn minnu B’a ka dùgu ‘kɔnɔ yàn, u k’u hakili Fàra ɲɔgɔn kan bafulabe bɛ Se kà Dla cogo min na kà Лɛ. U seko mana Kɛ min ye o k’o baara Kɛ. O tùma ni dùgu Dɛsɛra yɔrɔ min na sa, ni baara min Bɛ yèn n’a ka girin a barika ma, o tùma o bɛ Se kà Jìra kumadanw na, o bɛ kà Jìra jàmanaɲɛmaaw la. Nkà an bɛ min Лini, dùgu o ‘dùgu a dlanni Bɛ dùgumɔgɔw de ‘bolo. Ni dùgu Лɛna dùgumɔgɔw dòn, ni dùgu ma Лɛ dùgumɔgɔw dòn. Bàrisa n y’a Fɔ aw ye cogo min na ‘màa ‘ʃi tɛna Se kà Bɔ Bàmakɔ kà Nà aw Dὲmɛ a ka dùgu baara la, ‘màa tɛna Bɔ Kàyi kà Nà aw Dὲmɛ a ka dùgu baara la. Aw ka kan k’a ka dùgu Baara cogo min na a ka kan k’a ka jàmana Baara , Gàwokaw ka kan k’u ta kɛ tèn, Kàyikaw ka kan k’u ta Kɛ tèn, Kìtakaw fana ka kan k’u ta Kɛ tèn. N’a Nàna an ka kan k’o Kuma Fɔ aw ye bàrisa ‘màa man kan kà Sìgi tugun k’a Fɔ k’i b’i Лɛmada ‘màa wɛrɛ fɛ.
Blàdon : 2020-11-11 Yɛlɛmako laban : 2021-03-31
