Sugunba
Dugu yɔrɔfɔli
Sugunba ye Mali marabolo sabanan dugu dɔ ye. Kucala kolomi dɔ y'a ye fana, a n'o cɛ janya ye bam 52 ye. Sugunba yɛrɛ ye Mali galotigidugu dɔ ye, banɛso ni dugan ni gegesi fɔlɔ ani gegeso flanan y'a ka galodaduguw ye. A ka kafoda ye molobala ye bam 18 de b'u 'cɛ. Sugunba n'a ka marabolo yɛrɛ cɛ ye bam 173 de ye o siratigɛ la kucala bɛ Kɛ duguba ye a ni min ka surun ɲwaan na. Yen ni dugu wɛrɛ minnu bɛ dancɛ Bɔ olu ye: Gegeso bam 5 a kɔrɔn fɛ, Dugan bam 9 a tlebin fɛ, Bɛrɛso bam 9 a kinin fɛ ani Kaani bam 11 a nunman fɛ.
Dugu tɔgɔko.
Sugunba ye miɲakadugu de ye, o de Kɛra sababu ye ni tɔgɔ fla bɛ Fɔ a dugu in ma bì. A fɔlɔ ye "Yadaan" a flanan de ye "Sugunba" ye. A tɔgɔ fɔlɔ sɔrɔcogo flɛ: Cɛkɔrɔba dɔ de tùn yen dafɛlaw la min tùn bɛ mɔni Kɛ kosɛbɛ. O de Bɔra lɛbolo dɔ kan dòn dɔ, a y'o Minɛ ka Taa se yɔrɔ dɔ la, a yɛrɛ fɛ ko jɛgɛ ka kan kà Sɔrɔ yɔrɔ min na kosɛbɛ. A y'a ka mɔnikɛ minɛw Jigin yen ni k'a sɛgɛlafiyɛn Bɔ. Ɔ, a tlalen o la, a m'a yɛrɛ Blà yɔrɔ wɛrɛ taa la blen, a y'a ka mɔni Kɛ yen o dòn. Ala fana y'a Kɛ a ye jɛgɛ caman Sɔrɔ. A nàlen 'so, a k'a ka denbaya ma ko "Yam pa Taan ni ɲaa". Kumasen in ye mamara ye, a kɔrɔ de ye ko: Mɔni "Dyara bì". O tuma na a tɔgɔ fɔlɔ "Yadaan", o sun Flɛ: "Yam" o kɔrɔ ye ko "Mɔni", "Taan" o ye "dya" ye. "Pa", dɛmɛnan dòn w'a bɛ waleya fana na yan k'a Jira wale kɛtuma Tɛmɛna. Ɔ, o min Kɛra sa, cɛkɔrɔba Tora tuma bɛɛ a bɛ Taa yen w'a bɛ jɛgɛ Sɔrɔ fana. Ni màa min y'a Лininka k'a bɛ jɛgɛ ninnu Bɔ min a b'o tigi Jaabi k'a bɛ Bɔ n'u ye "yamtaan" na. Cɛkɔrɔba in Tor'o la fo ka na fòronin dɔ Bɔ a yɔrɔ la sɔn. O fòrolabaaraw ni Mɔni dyalen a la, a fana ye bugu dɔ Dla k'i Sìgi yen 'ʃyɛn kelen. Ɔ, a yɔrɔ Nàna bònya ka Kɛ sìgida ye min kɛ u Tora u bɛ "kan" Fàra tɔgɔ in kan ni k'a Kɛ "Yamtaankan" ye. "kan" Kɔrɔ de ye "so" ye. O de la miɲakadugu caman tɔgɔ bɛ Laban n'a ye. Mɔgɔw da teliya kojugu Nàna ni "m" bìnni ye ka Bɔ "a" ni "t" 'cɛ ani "t" yɛlɛmani ka Kɛ "d" ye. O de y'a Bɔ "Yamtaan' na k'a Kɛ "Yadaan" ye. Nka a tɔgɔ flanan Sɔrɔla min fɛ, o ye suguko ye. Bari a lamini na yen de Kɔnna ka sugu Sɔrɔ min tùn bɛ Dòn kosɛbɛ. Ɔ, o la jùla dɔgɔjɔla kelen-kelenni minnu tùn bɛ T'o Jɔ, olu de y'a D'a la ko: Suguba, o de yɛlɛmana dalafɔli sèn fɛ ka Kɛ "sugunba" ye.
Dugu marabaako
Laadala-mara ni faamamara bɛɛ bɛ sugunbakaw fɛ yen. Kɛrɛnkɛrɛnneya la, dugutigiya suguya fla b'u fɛ yen: Laadaladugutiya ani faamadugutiya. U ka Laadaladugutigiya bɛ Nà kɔrɔya-kunda duba kelen na n'o ye Bertelakaw ye w'a tɛ Bɔ yen ka Taa kìn wɛrɛ la fana. Ni saya tɛ foyi tɛ sugunba laadaladugutigi B'a ka dugutigiya la. An bì min na, Yakuba Berte de ye yen dugutigi ye. Sugunba ye dugu kɔrɔba ye nka laadalamaraba min Tɛmɛna n'a bɛ Weele ko màsakɛfanga, sugunba ma Se ka Kɛ o waati màsakɛduguw dɔ ye. Nka a Marala karangaso ta fɛ. Faamamara-kunda, i n'a fɔ an y'a Fɔ cogo min na fɔlɔ, yen ye golotigidugu ye màa fɔlɔ min Tɛmɛna yen o Kɛra Dɔgɔ bɛrte ani Nangolo bɛrte ye.
Dugu bònya
Sungunba bɛ Jate yen lamini dugu belebelew fɛ. yen kìnw bɛ Taa kìnba naani na, olu la: fungɔrɔ, Kawaga, Kapaha, Yaʃùn. Sugunba ma deli ka sìgiyɔrɔyɛlɛma Kɛ kabini a tutigɛ fo bì.
Dugu siyako
Siya wɛrɛ tɛ sugunba n'a Bɔra miɲakaw la. Yen jàmuw ye bɛrte, konatɛ ani goyita ye. Furuɲɔgɔnya bɛ Tɛmɛ yenkaw ni laminidugu bɛɛ 'cɛ, w'a bɛ Tɛmɛ fana du bɛɛ ni ɲɔgɔn 'cɛ ani kìn bɛɛ ni ɲɔgɔn 'cɛ. Sugunbakaw bɛ kan min Fɔ mamara kɔ fɛ o ye Bamanankan ye.
Dugu baarako
Sugunbakaw ɲɛsinfanba ye sɛnɛ ye. Yen, u bɛ bolofɛn caman Sɛnɛ i n'a fɔ: keninke , kàba, saɲɔ, malo, tiga, tiganinkuru, ɲimikala, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kurubaga, dà ani kɔɔri. O tɛmɛnen 'kɔ, u bɛ jiriba dɔw Turu i n'a fɔ: mangoro, lenburu, buyagi ani manje . Nafɛnw fana Bɛ Sɛnɛ yen. U ka nakɔnin ninnu na u bɛ fòronto ni jaba ni ɲugu ni tamati ni nkɔyɔ ni salati ni ʃù ni pɔmitɛri ni gan ni kɔnkɔn ni melɔn Sɛnɛ yen. Sɛnɛ kɔ fɛ, u bɛ baganmara fana Kɛ. U ka bagan marataw ye misi, fàli, bà, saga, wùlu, sò, lɛ ani jakuma ye. Nka kamanmafɛn dɔw fana bɛ Mar'u fɛ i n'a fɔ: kami ni ʃɛ ni tonkɔnɔ ani jɛnɛntubannin. Baganmara kɔ fɛ, mɔni fana bɛ Kɛ yen. Laadalamɔni ani jɛgɛmarayɔrɔ-mɔni bɛɛ bɛ K'u fɛ yen. U ka laadalamɔni bɛ Kɛ fàlaw ni kɔdaw ani lɛdaw la. Jɛgɛmarayɔrɔ duuru bɛ yen. A yɔrɔ ninnu bɛɛ mɔnikɛminɛw ye kelen ye bese ni doolen ani jɔ. Sugunbakaw bɛ jago fana dɔɔn-dɔɔnikɛ kà Fàra ninnu kan. Nka o jago in fanba ye butigifɛnfeere ni sɛnɛfɛnfeere ni jiridenfeere ani baganjago de kan. Yen sugu ye karidon ye. Bololabaara dɔw bɛ K'u fɛ yen i n'a fɔ: ŋunanda ni segereda ni fifalandla ni sìgilandla ni kalakadla ni kolondla ni dabadla ni murudla ni bɔgɔdagadla ani sɛnɛkɛminɛ wɛrɛw. Donsoya fana bɛ Kɛ yen fana.
Dugu fɛɛrɛko
Sugunba yen, sògobaw bɛ Minɛ walima k'u Fàga ni fɛɛrɛ minnu ye olu dɔw ye: marafa, bese, sɔgɔlan, waraminɛ-nɛgɛ, fɛlɛbɔ, wosen, wùlu ʃuli a sògo masina na. Yen kɔnɔfaga fɛɛrɛw flɛ: manabɛlɛ, ntɛfɛrɛ, wɔlɔjuru, gɛnni, furabuluda, samakaminɛ-fankan. Ncɔlɔ, jonbori, gɛnni, ani koronni y'u ka daba-minɛfɛɛrɛw ye.
Dugu yiriwaliko
Baɲumankɛtɔn caman sèn Dònna sugunba ka yiriwa la. Olu la AMEDD, UNICEF, GRADE COM ani MEDICUS MUNDI b'a la. U ka yiriwa ɲɛsinnen dòn jɛya, kɛnɛya, kalanko ni sɛnɛko ani warimarako ma. Ninnu bɔlen 'kɔ a la ko kura caman fana bɛ Sɔrɔ yen bì. i n'a fɔ: ɲɔʃimansin ni kɔlɔn ŋana ni pɔnpekɔlɔ ni worobinɛ ni tlebarikawalan-kuran ni kɔɔrisugu ni mɔbili ni moto ni kalalikɛmansin ni kɛnɛyaso ni jibanbe ani sɛnɛkɛ-mansin bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen.
Dugu kàlanko
Sugunba lakɔlikalan Dabɔra 1958 yanfanw na sàn . Yen lakɔli ye forobata ye. Duguma dakun fàn fɔlɔ ani dugumadakun fàn flanan bɛɛ bɛ yen. Madarasa ni blonkɔnɔkalan bɛ yen fana. U ka madarasa Dabɔra 2006 sàn. Forobata y'u ta ye wa dugumadakun fàn fɔlɔ n'a fàn flanan bɛɛ b'a la. Balikukalan bɛ Kɛ yen. Nka ninnu bɛɛ la, lakɔlikalan de fanga ka bòn ka sago tɔw bɛɛ kan. Baba bɛrte ye yen kalanden fɔlɔ dɔ ye. O min bɛ kuluba. A Kɛra minisiri ye ka Tɛmɛ wa ale de bɛ CMDT ɲɛmaaya la bì.
Dugu batoko
Silamɛya, kerecɛnya ani laadabatow bɛɛ bɛ sugunbakaw fɛ yen. Juma misiri kelen ni misiri gansan kelen b'u fɛ yen. O kɔ fɛ eglizi fla fana bɛ yen. Yen laadabatow ka Ca kosɛbɛ. olu la, kɔmɔ ni dagɔri ni lemuʃoo, buguduma, kua, kɔrɛ, kɔmɔ, ani ɲa. Ninnu bɛ u ka kìn minnu na kosɛbɛ olu flɛ: kafɔna ani yaʃɔnso.Sugunbakaw tnɛ ye bama ye, u ka dugudaasiri yeba kɔrɔn ye.
Dugu ɲεnajεko
Nanpun, kalenɛ, kɔɲɔ, ntolatan, baarta ani tɛgɛrɛtlon ye yen ɲɛnajɛlakow ye. U ka o ɲɛnajɛ ninnu fɔlifɛnw ye nkɔnin ni flen ni gita ni bàra, bala ani dunun ye. U ka ɲɛnajɛw bɛ Kɛ u ka fɛɛrɛbaw de kan.
Dugu kungoko
Sugunba jisigiyɔrɔw ka Ca. Yen, Kɔw ni fàlaw ni dàlaw ani lɛw bɛ yen. A jisigiyɔrɔ ninnu na jilafɛn damadɔ bɛ Sɔrɔ yen i n'a fɔ:manɔgɔ ni ntɛbɛn ni kɔnkɔn ni kaana ni kooro ani koorokaara. Yen kungo 'kɔnɔ jiriba damadɔ bɛ Sɔrɔ yen, olu la, jala ni banan ni sanan ni genun ni nkaba ni npeku ni zaban ni dingɛ ni gele ni nsira ni bumu ni ʃì ni nɛrɛ ni ntabakunba ni kòro ni zɛrɛninjɛ ni nkalama ni sunsun ni nten ni gunjɛ ni jun ni npilen ni ntomi ni ɲama ni nkunan ni wɔlɔ ni ntɔmɔnɔ ani bɔ. Yen kungodaw ye Ŋologo, kɔɔŋɔ, kɔrɔgɔ, ɲalogo, buya, sere, ɲagɛŋɛ ani kafaaya ye. A kungoda ninnu na sula, bubutigɛ, dankala, warablen, bàla, wɔlɔ, jugunin, gorongo bɛɛ bɛ Sɔrɔ yen.
Dugu Kaburudoko
Kaburudon naani 4 de bɛ Sugunba. O Sɔrɔla kìnko ni yɔrɔw janya-ɲɔgɔnna fɛ.U ka kaburudow bɛɛ Sɔrɔ dugu ni . Nka a kaburu ninnu bɛɛ bɛ Sɔrɔ dugu nunmayanfan, Kininyanfan ani tlebin yanfan de fɛ. Wa 'kun foyi fana t'a la u fɛ.
Dugu waatiko
Sugunba samiɲa bɛ da Minɛ mɛkalo 'kɔnɔ ni ka Foori nowanburukala la.Yen tlema bɛ da Minɛ desanburukalo la ni ka Ban awirilikalo la. yen funteni waatiw ye daminɛ ye marisikalo ye, a laban ye mɛkalo ye. Fonɛnɛ bɛ da Minɛ desanburukalo la ka Foori feburuyekalo la. Sugunba samiɲa sanji hakɛ fànba ye 800mm walima 1000mm. Yen unteni sannadan ye 30 ye, a dugumada ye 42 ye. U ka nɛnɛ sannadan ye 19 ye, a dugumada ye 30 ye.
Dugu kabakoma-yɔrɔko
Kabakomayɔrɔ kelen bɛ sugunba mɔgɔ bɛ Se ka wuli min lajɛli kamà. Farawoba dɔ de dòn, kabakofɛn caman de bɛ Sɔrɔ a 'kɔnɔ. wa màa si ma deli ka Dòn a 'kɔnɔ k'i Sera a dan na. Nka dɔw kɔni ka jateminɛ y'a Jira k'a Taa Bɔ fo sungulaso faraw la bari o ɲɔgɔnna dɔ bɛ yen fana, mɔgɔw bɛ Dòn o fana 'kɔnɔ nka màa si ma deli ka Se o fan dàn na.
Blàdon : 2017-01-20 Yɛlɛmako laban : 2017-02-23
