Keɲeba kuta

Dugu yɔrɔfɔli

Keɲeba kuta ye Kati kolomi dugu dɔ ye min Bε Kulukɔrɔ marabolo fε. A Bε ‘galoda la min tɔgɔ ye Sìbi ye Лuma-Makana kafoda la. Dugu in lamini dugu 4 ye : kɔrɔnyafan fε Makanjana cookolen Bε yen ni bam 7 ye. Kama B’a ni tlebin ‘cε ni bam 12 ye ni ka Лuma-makana Kε a kεɲεkayafan fε ni bam 8 ye. Dugu min B’a ni worodugu ‘cε, o ye Mɔmɔndɔ ye. O dugu in n’a ‘cε ye bam 5 ye.

Dugu tɔgɔko

‘Tɔgɔ ‘flanan Bε dugu in na min ye Sobara Keɲeba ye.

Dugu dugutigiyatigiko bε ‘tàli Kε dugukolo-tigiko kàn w’a Bε ‘jamu ‘kelen kε bolo kàn. Yen dugutigiya bε Nà ‘kɔrɔya-kunda de. Ni dugutigi kɔrɔ Faatura, kura bε Se kà Sìgi kalo 1 o kɔ. Dugu in Sìgira Sokoba Madi Keyta de fε a bε sàn 300 ni ‘kɔ Bɔ bì. A ka baara tùn ye sεnε de ye. Fasεmε Keyta de Bε dugu kùn na bì. Yen dugutigi kɔrɔ dɔw tɔgɔ ye : Sokoba Madi Keyta, Fakanda Keyta , Nakure Bala Keyta, Masanba Bala Keyta, Jalakunba Keyta.

Keɲeba Kuta tùn Ye ‘jamanatigi-dugu ‘kɔrɔ ye.

Dugu bònya

Kìn duuru de Bε yen minnu ye Jelila, Bakarila, Kansɔri, Musala ani Gunbu.

A sìgikεnε ye bam 40 ye kεrε naani na w’a B’a sìgiyɔrɔ flanan nan in ye. Fɔlɔ tɔgɔ ye Keɲeba (Tonbatɔ) ye.

Dugu siyako

Jamu minnu Bε dugu in na, olu ye: Keyta, Kamara, Magasuba, Kuyatε, Tarawele, Kamisɔkɔ.

Yen sinankunya Bε Magasubaw ni Kamaraw ‘cε. U bεε bε Furu ‘ɲɔgɔn ma fo jeliw ni numuw. Kan ‘kelen dɔrɔn de bε Fɔ yen n’o ye maninkakan ye.

Dugu baarako

Sεnε ɲɔ ɲεnnen dòn dugu in na. U ka sεnεfεnw yen in ye : keninke, saɲɔ, kàba, malo, tiga, ɲimikala, bananku, woso, je, galama, ʃɔ, zεrε, bεnε, dà, kɔɔri, kurubaa, gajaba, danan, je, woso.

U bε nakɔbaaraw ‘fana Kε yen.

Nakɔjiriw ye: mangoro, lenburu, buyagi, namasa, sɔmɔ, sunsun, jabibi,wòro.

Nakɔfεnw ye jaba, fòronto, ɲugu, tamati, nkɔyɔ, salati, ʃù, pɔmitεri, gan, kɔnkɔn, nanaye, melɔn, pawɔrɔn, karɔti ye.

Baganmara ‘fana Bε yen. O bagan marataw ye misi, bà, saga, fàli, wùlu, jakuma, sonsan, lε, ɲaamε.

Kamanmafεnw ye ʃε, kami, tɔnkɔnɔ, tlotlo, ba wɔlɔ ani jεnεntubannin ye.

Nin bεε ‘kɔ, laadalamɔni bε yen min kεminεnw ye jɔ, bɔrε ni bese ani doolen ye. Mɔnikεyɔrɔ in ye worokotonkɔ ye.

Jago Bε yen ‘fana. U bε butigifeere, sεnεfεn-feere, jiriden-feere, baganjago, ʃεfeere Kε.

Numucεw bε dabadla, jeledla, ani murudla Kε. Numumusow bε dagadlan, fiɲεdla Kε.

Donsow Bε yen wa donsobolodon ‘fana Bε yen.

Dugu in baaraw la fanbaw ye sεnε, baganmara ani ntamanbaara ye.

Dugu fὲεrεko

Kungosogow fàgali la, u bε fεlεbɔ Kε ni wùluw ye, kà Taa ni wulu ye.

Sokɔnɔfεnw minεli la, u bε jonbori Fili, kà bagan Nεgεn kà Dòn a koronyɔrɔ la ani ncɔlɔ. Yen ɲεlakegunyabaaraw ye finisɔgɔ, lokaloka.

Dugu yiriwaliko

Ko kura miòn dugu in na sisan, olu ye : ɲɔsimansin, kɔlɔn ŋana, pɔnpekɔlɔn, worobinε, kuran, jabaranin, kɔɔrisugu, moto, kalalikεmansin, kεnεyasow, sεnεkεmansin, senfε-juru.

Baaɲuman-kεtɔn minnu ni dugu Bε baara la bì, olu ye : pɔnpekɔlɔn ta ni kεnεyasow ta ye.

Dugu kàlanko

Kàlanko nasira kan, lakɔlikalanso Bε dugu in na.

Lakɔlikalan sira fε, duguden minnu Kεra ‘jɔyɔrɔtigi ye, olu ye Musa Kamisɔkɔ , ale Bε dɔgɔtɔrɔya la Bamakɔ. A wì ye sàn 40 ye. Kali Keyta bε karamɔgɔya la Mɔsku, a ʃì ye 35 ye. Fajala Keyta ‘fana Bε karamɔgɔya la Kayi. Ale ye sàn 35 ye. Tata ye ‘finitigi ye Kuluba. A ʃì Bε 45 la.

Dugu batoko

Silamεya ni laadalabato de Bε dugu in na. Juma misiri kelen Bε yen ani misiri gansan 5 ‘fε. Bolibatoso fla Bε yen.

Kama karamɔgɔ Adama de ye silaùεya Dòn 1922 sàn.

Kɔmɔbato, jirisɔn ani farasɔn Bε yen. Olu batoyɔrɔ ye jεtu ye.

Dugu tεnεw ye wara, mali, wolisinji, warablen sà ye.

Dugu ɲεnajεko

Лεnajεko hukumu ‘kɔnɔ, u ka ɲεnajεw ye sankunbεn, kɔɲɔ, denkundi, seliw, sanyεlεmaw, ladalakow, tɔnɲεnajεw ye. O ɲεnajεw fɔliminεnw ye flen, bàra, ntamanin, ya, gita, buru, fle, wasanba, bala, jidunun, jenbe.

Sennantolatan ‘dugu ni ‘dugu ‘cε ani cεgananw ni musotigiw ‘cε ye yen farikoloɲεnajε fanba ye. Dugu ka nin ɲεnajε kofɔtaw bε Kε fε de la.

Dugu kungoko

Jiboliyɔrɔ minnu Bε yen, olu ye kɔ ni fàlaw ani dàlaw ye.

Jεgε minnu bε Minε o jisigi-yɔrɔw la, olu ye ntigin, bilinkitin, dodò, talaka, nfanan, zara, wulujεgε, nàna, manɔgɔ, sàjεgε,baman, ntεbεn ye.

Bàma, kaana, korokara ‘fana Bε yen.

Jiriba minnu Bε kungo in na, olu ye jala, banan, sanan, genun, nkaba, npeku, waban, bumu, ʃì, nεrε, sebe, toro, ntabakunba, ntɔngε, zεrεninjε, nkalama, sunsun, wεkεnε, zaajε, bɔ, ntɔmɔnɔ, dugura, ntomi.

Kungofεn minnu bε yen: sinεnin, bàla, lε, minεn, warablen, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorongo, kungo kami, tonkanjɔ, baninkɔnɔ, tentannin, duga, wɔlɔ, bunun kankan, kuntanin, wuluwara.

Yen kungodaw ye: tonbon, malato balala, sebekodo falan, sεgεda fanfa, ɲεninkεfε, famafuga.